واشینگتن و مسکو در آستانه خط قرمز؛ تنش هسته‌ای و خطر محاسبه اشتباه در روابط روسیه و آمریکا

در پی اظهارات تهدیدآمیز دیمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت ملی روسیه، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، روز جمعه ۱۰ مرداد (۱ اوت) اعلام کرد که دستور استقرار دو زیردریایی هسته‌ای آمریکا در مناطقی «مناسب» نزدیک به روسیه را صادر کرده است.

ترامپ در پستی در شبکه اجتماعی اختصاصی خود «تروث سوشال» نوشت:
«با توجه به اظهارات بسیار تحریک‌آمیز دیمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه، دستور اعزام دو زیردریایی هسته‌ای به مناطق مربوطه را صادر کرده‌ام، که مبادا این اظهارات بی‌ملاحظه چیزی بیش از یک اظهارنظر باشند. این اظهارات بسیار مهم هستند و اغلب به عواقب ناخواسته منجر می‌شوند، و امیدوارم این یکی از آن موارد نباشد.»

با وجود اعلام این دستور، ترامپ مشخص نکرد که منظور از زیردریایی‌ها، زیردریایی‌های هسته‌ای مسلح به کلاهک اتمی است یا زیردریایی‌هایی با نیروی محرکه هسته‌ای. همچنین نام و مکان دقیق استقرار این زیردریایی‌ها فاش نشده که طبق پروتکل‌های نظامی آمریکا، اقدامی متداول محسوب می‌شود.

این اقدام ترامپ در واکنش به مواضع اخیر مدودف صورت گرفته که در پی ضرب‌الاجل رئیس‌جمهور آمریکا برای پایان جنگ در اوکراین تا ۸ اوت، در پستی در شبکه اجتماعی «ایکس» (توییتر سابق) هشدار داده بود:
«هر هشدار نهایی جدیدی تهدید و گامی به سوی جنگ است. نه فقط بین روسیه و اوکراین، بلکه با آمریکا. روسیه اسرائیل یا حتی ایران نیست.»

مدودف در سخنان خود، که اشاره به درگیری ۱۲ روزه اسرائیل و ایران در ماه ژوئن داشت، تهدید ترامپ را با اقدامات پیشین آمریکا در خاورمیانه مقایسه کرده و آن را فاقد تناسب با موقعیت ژئوپلیتیکی روسیه دانست.

این اظهارات، پس از آن بیان شد که ترامپ به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، هشدار داد چنانچه جنگ در اوکراین تا پایان هفته آینده پایان نیابد، ایالات متحده تحریم‌های اقتصادی شدیدی علیه مسکو اعمال خواهد کرد. ترامپ همچنین در اوایل ژوئیه هشدار داده بود که در صورت ادامه درگیری، تعرفه‌های سنگینی بر صادرات نفت و سایر کالاهای روسیه اعمال خواهد شد.

دیمیتری مدودف، که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ رئیس‌جمهور روسیه بود و اکنون یکی از مدافعان سرسخت تهاجم نظامی روسیه به اوکراین و از چهره‌های ضدغربی در سیاست روسیه محسوب می‌شود، در واکنش به ضرب‌الاجل‌های ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا را متهم کرد که وارد «بازی اولتیماتوم‌ها» شده و هشدار داد که روسیه همچنان از توانایی‌های هسته‌ای دوران شوروی برای حملات نهایی برخوردار است.

او در پیام‌هایی جداگانه در پلتفرم‌های ایکس و تلگرام، اولتیماتوم ترامپ را «نمایشی» دانست و هشدار داد که تهدید «دست مرگ» مطرح است؛ عبارتی که از سوی برخی تحلیل‌گران نظامی، اشاره‌ای به سامانه کنترل حمله تلافی‌جویانه هسته‌ای روسیه تلقی می‌شود.

ترامپ نیز پیش از این، در واکنش به اظهارات مدودف، او را «رئیس‌جمهور شکست‌خورده روسیه که فکر می‌کند هنوز رئیس‌جمهور است» خواند و هشدار داد که «مراقب حرف‌هایش باشد» و تأکید کرد که مدودف «وارد قلمروی بسیار خطرناکی شده است».

این نخستین بار نیست که این دو مقام ارشد از طریق شبکه‌های اجتماعی به یکدیگر حمله می‌کنند. در هفته‌های اخیر، لحن تهدیدآمیز متقابل میان ترامپ و مدودف افزایش یافته است و تحلیل‌گران نگران آن هستند که این سطح از تنش کلامی به تشدید بحران در روابط روسیه و آمریکا منجر شود.

ایالات متحده و روسیه دارای بزرگ‌ترین زرادخانه‌های هسته‌ای جهان و ناوگان‌های زیردریایی هسته‌ای هستند، و هرگونه تهدید یا اقدام نظامی در این سطح، توجه ویژه‌ی تحلیل‌گران و نهادهای بین‌المللی را به خود جلب کرده است.