با سقوط درامدهای نفتی کشور و افزایش فساد مقامات و اجبار حکومت برای پرداخت هزینه های رو به گسترش حکومت، اکنون غارت گسترده اموال مردم از طریق مالیات در دستور کار قرار گرفته است و در این میان در افکار عمومی نگرانی ها از افزایش سرسام آور مالیاتها شکل گسترده ای به خود گرفته است. با وجود تاکید و پیش بینی کارشناسان بر وخیمتر شدن شرایط اقتصادی مردم پس از تشدید مالیاتگیری، دولت همچنان بر افزایش مالیاتگیری تاکید دارد.
برخی اقتصاددانها با اشاره به تشدید فشار مالیاتی بر طبقه متوسط تاکید دارند شبوه مالیات گیری دولت گرچه موجب تشدید مالیات طبقه متوسط خواهد بود اما در همان حال فرار مالیاتی فرادستان را هم تشدید میکند.
کامران ندری یکی از اقتصاددانها در این خصوص معتقد است که گرچه بزرگترین جرم در کشورهای پیشرفته عدم پرداخت مالیات است، اما در ایران کسی تاکنون نشنیده است که دولت یک فراری مالیات را محاکمه کند. وی تاکید دارد در ایران اگر کسی مالیات قانونی را پرداخت نکند مرتکب جرم خاصی نشده است.
ندری همچنین با اشاره به اشکالات متعدد سیستم مالیاتی ایران تاکید کرده است فشار یک طرفه دولت برای افزایش درآمدهای مالیاتی گرچه ممکن است برای دولت درآمد ایجاد کند، اما در سطح جامعه ثمره مثبتی ندارد. به گفته وی دولت فقط به فکر افزایش درآمد است و هیچ ارزیابی برای فشار مالیاتی به جامعه ندارد.
کارشناسان اقتصادی با تاکید بر این که افزایش مالیات در سطوح مختلف از جمله مالیات بر ارزش افزوده، نگرانیهای اقتصادی بسیاری برای طبقه متوسط ایجاد کرده است در عین حال یادآور میشوند که فراریان مالیاتی کماکان در جامعه وجود دارند و در همان حال سایر طبقات که پرداخت کنندگان اصلی مالیات هستند هم خدمات لازم به اندازهی مالیات پرداختی از دولت کسب نمیکنند.
کامران ندری، اقتصاددان، در این باره تاکید دارد که فقدان نگاه حامع دولت یکی از دلایل بروز مشکل در مالیاتگیری است. به گفته وی راه عادلانه کردن مالیات این است که دولت سیستم و نظام مالیاتی خود را به سمت مالیات بر تجمیع درآمد هدایت کند تا هم اختلالات اقتصادی کمتر شود و هم نظام مالیات بر تجمیع درآمد عادلانهتر شود.
وی تاکید دارد که به علت ناکارآمدی نظام مالیاتی و نبود اطلاعات کافی، مشخص نیست که فشارهای مالیاتی دولت چه کسانی را هدف قرار میدهد. به گفته وی فرضیه قوی این است که فشارمالیاتی بر دوش طبقه متوسط میافتد.این کارشناس اقتصادی همچنین تاکید دارد که به علت ضعف نظام مالیاتی، دولت متوجه نمیشود که فشار مالیاتی به چه کسانی منتقل میشود. وی نتیجه این وضعیت را بدبینی جامعه نسبت به سیستم مالیاتی عنوان کرده است.
لازم به ذکر است که در سیستم فعلی اطلاعات لازم درباره مالیات دهندگان وجود ندارد و تولیدکنندهها نیز با این بهانه که مالیات به تولید ضربه میزند، خواهان عدم پرداخت مالیات هستند. به گفته کارشناسان یکی از مشکلات سیستم مالیاتگیری در ایران این است که دولت در مقابل مالیات خدماتی به مردم ارائه نمیکند.
کارشناسان تاکید دارند که دولت باید مالیات را برای ارائه خدمات عمومی به مصرف برساند اما عملا بهبودی در خدمات عمومی منجمله کاهش آلودگی یا بهبود خدمات مشاهده نمیشود. اما بهبودی در خدماتی مانند اصلاح زیرساختهای انرژی، کاهش آلودگی، کاهش زباله صورت نمیگیرد.
واقعیت همین است و مشکل اصلی مالیاتی در ایران این است که خدماتی به مالیات دهنده ها ارائه نمی شود و دولت عمده درآمد مالیاتی خود را به مصرف امور روزمره و پرداخت هزینههای جاری و در مواردی فقط پرداخت حقوق اختصاص میدهد.
دولت سیستم مالیاتی خود را بی محابا به گونه ای توسعه داده است که حتی دریافت مالیات از افراد بیکار را هم در دستور کار قرار داده است.
این در حالی است که حتی سخت گیر ترین کشورها هم برای افراد بیکار و کسانی که دارای درآمدهای محدودی هستند معافیت مالیاتی در نظر گرفتهاند.
اما در ایران هم افراد بیکار و هم کسانی که طبق معیارهای خود جمهوری اسلامی زیر خط فقر و نیازمند کمک ها و حمایتهای دولتی هستند هم مالیات میپردازند و باید بپردازند تا دولت کمبود درامدهای خود را از جیب مردم جبران کند.
اما از همه مهمتر حکومتی که بر مبنای مالیات اداره میشود باید توسط مردم انتخاب شود نه اینکه با مهندسی انتخابات توسط شورای نکهبان برگزیده شود.