قطعنامه سازمان ملل؛ آمریکا بدون وتو یک بار دیگر جلوی آتش بس را گرفت

آمریکا قطعنامه ی تازه ای را که برای آتش بس در غزه به شورای امنیت ارایه شده بود گام ها به عقب برد و به آن رای ممتنع داد! در این قطعنامه درخواست برای «تعلیق فوری خصومت‌ها جهت دسترسی ایمن و بدون مانع به کمک های بشردوستانه و اتخاذ گام‌های فوری برای توقف پایدار خصومت‌ها» حذف شده است. آمریکا قطعنامه ی تازه ای را که برای آتش بس در غزه به شورای امنیت ارایه شده بود گام ها به عقب برد و به آن رای ممتنع داد!

متن این قطعنامه بعد از نزدیک به ده روز مذاکرات سطح بالا‌ از جمله گفتگوهای آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده با همتایان عربی و غربی او تنظیم شده است. ابتدا قرار بود متن اولیه در روز دوشنبه در شورای امنیت به رای گذاشته شود، ولی از آن زمان تاکنون هر روز به تعویق افتاده بود.

به گزارش یورو نیوز؛ پس از تأخیرهای فراوان، شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه قطعنامه‌ای را تصویب کرد که در آن خواستار تسریع فوری کمک‌ها به غیرنظامیان غزه شد، اما خبری از درخواست‌های اولیه برای «تعلیق فوری خصومت‌ها» بین اسرائیل و حماس دیده نمی‌شود.

این قطعنامه با ۱۳ رای موافق و دو رای ممتنع آمریکا و روسیه به تصویب رسید.

درخواست اتخاذ «گام‌های فوری» برای زمینه‌چینی «توقف پایدار خصومت‌ها» به جای خواست «تعلیق فوری»، در تصمیم ایالات متحده برای حمایت از قطعنامه نقش اساسی داشت.

اعضای شورا روز پنجشنبه پشت درهای بسته در مورد پیش‌نویس قطعنامه اطلاح شده تشکیل جلسه داده بودند، ولی رأی‌گیری را به تأخیر انداختند تا بتوانند با پایتخت‌های خود در مورد تغییرات آن با هدف اجتناب از وتوی دوباره ایالات متحده مشورت کنند.

تغییرات عمده در قطعنامه تازه چیست؟

بر اساس متن پیش‌نویس این قطعنامه که صبح روز جمعه منتشر شد بند اصلی که همه اختلاف‌های پیشین بر سر آن بود یعنی درخواست برای «تعلیق فوری خصومت‌ها برای دسترسی ایمن و بدون مانع به کمک های بشردوستانه و اتخاذ گام‌های فوری برای توقف پایدار خصومت‌ها» از این قطعنامه حذف گردید.

در عوض متن جدید خواستار «اقدامات فوری برای اجازه دسترسی ایمن و بدون مانع به کمک‌های بشردوستانه و همچنین ایجاد شرایط برای توقف پایدار خصومت‌ها» است.

متن جدید درخواست قبلی سازمان ملل برای «نظارت انحصاری بر تمام محموله‌های کمک‌های بشردوستانه ارسالی به غزه که از طریق مسیرهای زمینی، دریایی و هوایی» از سوی طرف‌های خارجی ارائه می‌شود را حذف کرده است.

به جای آن از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خواسته شده «یک هماهنگ کننده ارشد در امور بشردوستانه و بازسازی [غزه]» انتصاب کند تا کمک‌های ارسالی خارجی به غزه را «تسهیل و هماهنگی» کند و «نظارت و راستی‌آزمایی» کند که آیا این کمک‌ها کالاهای بشردوستانه هستند یا خیر.

از این رو، از هماهنگ‌کننده خواسته می‌شود که «ساز و کاری» برای تسریع کمک‌ها ایجاد کند و از طرف‌های درگیر – اسرائیل و حماس – نیز می‌خواهد که با هماهنگ‌کننده همکاری کنند.

با این تغییر اسرائیل می‌تواند نظارت بر کمک‌های ارسالی را تا حدودی از دست ندهد.

دیگر تغییر عمده‌ای که در این متن آمده است این است که «همه موارد نقض قوانین بین المللی بشردوستانه، از جمله تمام حملات بی‌رویه علیه غیرنظامیان و متعلقات آن‌ها، همه خشونت‌ها و خصومت‌ها علیه غیرنظامیان، و همه اقدامات تروریستی» باید محکوم شوند را حذف کرده است.

چه مواردی از پیش‌نویس قبلی همچنان بدون تغییر مانده است؟

در عین حال، قطعنامه جدید خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط همه گروگان‌ها است و بر تعهدات طرف‌هایی که تحت قوانین بین‌المللی قرارد دارند، از جمله تعهد حفاظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌های حیاتی برای بقای آن‌ها تاکید می‌کند.

این پیش‌نویس بر تعهد تزلزل ناپذیر شورای امنیت نسبت به چشم انداز راه حل دو دولتی که به موجب آن دو کشور دموکراتیک اسرائیل و فلسطین در کنار هم در صلح در مرزهای امن و شناخته شده زندگی می‌کنند، تاکید می کند.

همچنین، این قطعنامه بر اهمیت یکپارچگی نوار غزه با کرانه باختری تحت حاکمیت حکومت خودگردان فلسطین تاکید می‌کند.

اعضای سازمان امنیت چه گفتند؟

به گزارش بی بی سی لانا زکی نسیبه، نماینده امارات در سازمان ملل، در آغاز جلسه روز جمعه وضعیت در مرز غزه و مصر را «غیرقابل‌تحمل» خواند و گفت هزاران کامیون امدادرسانی عاجز از عبور یک گذرگاه کوچک هستند. خانم نسیبه مشاهدات سفر خود به غزه را بیان کرد و گفت «به دنبال حمله حماس به اسرائیل، درهای جهنم بر غزه گشوده شد.» او نسبت به خطر «گسترش منطقه‌ای» درگیری‌ها در صورت بی‌عملی نسبت به وضعیت بحرانی هشدار داد.

ریاض منصور، نماینده تشکیلات خودگردان فلسطین در سازمان ملل، در پی تصویب قطعنامه شورای امنیت گفت زمان پایان «کشتار» رسیده است. منصور با یادآوری کشته شدن بیست هزار نفر و شرایط وخیم غزه گفت: «هیچکس نباید از یاد ببرد که دو میلیون و سیصد هزار فلسطینی با مرگ و زندگی دست و پنجه می‌کنند.»

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، به دنبال تصویب قطعنامه شورای امنیت، حملات اسرائیل را «مشکل واقعی» در راه رساندن و پخش کمک‌ها در غزه عنوان کرد. گوترش نسبت به وضعیت وخیم گرسنگی در غزه هشدار داد و گفت: «یک وقفه بشردوستانه تنها راه برای آغاز پاسخ به نیازهای فوری مردم غزه و پایان دادن به کابوس دائمی آنها است.»

با وجود تصویب قطعنامه دیپلمات‌ها و ناظران می‌گویند مساله چگونه اجرایی شدن آن هنوز پررنگ است.

نماینده چین در سازمان ملل گفت متن نهایی و تغییرات پیش‌نویس انتظارات چین را برآورده نمی‌کند، اما چین برای مقابله به بحران انسانی در غزه به آن رای مثبت داده و این قطعنامه را به چشم «کورسوی امید» می‌بیند، هرچند همه چیز به چگونگی اجرای آن وابسته است.

سرجیو فانسا دانس، نماینده برزیل در سازمان ملل هم با «استقبال» از تصویب قطعنامه، گفت: «زمان واکنشی بشردوستانه همین حالا است، نه فردا، و نه وقتی که درگیری‌ها سرانجام پایان بگیرد.» او افزود: «این تنها یک انتخاب اخلاقی نیست، این وظیفه است.»

اسامه عبدالخالق، نماینده مصر در سازمان ملل، گفت قطعنامه کنونی قدمی در مسیر درست برای پاسخ به بحرانی انسانی در غزه است. او خواهان آن شد که سازمان ملل با تکیه به این قطعنامه در جهت رفع موانع امدادرسانی فعال شود.

اما نماینده اسرائیل گفت بازرسی محموله‌های کمک ادامه خواهد داشت. او ضمن تشکر از آمریکا، گفت شورای امنیت همان طوری که متعهد به افزایش امدادرسانی است، باید به مقابله با قاچاق اسلحه و انتقال جنگ‌افزار به حماس هم متعهد باشد. نماینده اسرائیل در سازمان ملل با متهم کردن شورای امنیت به «جدایی از واقعیت» گفت که تمرکز این نهاد باید بر آزادی گروگا‌ن‌ها و ممانعت از بهره‌جویی حماس از امدادرسانی باشد.

موضع ۱۵ کشور عضو شورای امنیت و آرایش آن‌ها در مورد قطعنامه‌های پیشین چه بوده است؟

این هفتمین قطعنامه‌ شورای امنیت است که از زمان آغاز جنگ در تلاش برای یافتن نوعی توافق برای پایان دادن به خونریزی ارائه می‌شود.

برای تصویب قطعنامه در شورای امنیت، دست‌کم ۹ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل باید به آن رای مثبت دهند و هیچ یک از پنج عضو دائم این شورا – ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا – نباید این قطعنامه را وتو کنند.

کشورهای آلبانی، برزیل، اکوادور، گابن، غنا، ژاپن، مالت، موزامبیک، سوئیس و امارات اعضای غیردائم کنونی شورای امنیت هستند.

شورای امنیت سازمان ملل در طول جنگ به شش قطعنامه دیگر رای داده بود و پنج قطعنامه از آن را به دلیل عدم اجماع بین کشورها تصویب نکرده است. در زیر به این موارد اشاره می‌کنیم:

تلاش اول به ابتکار  روسیه، ۱۶ اکتبر: از ۱۵ عضو، چهار کشور فرانسه، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده به اولین پیش‌نویس پیشنهادی از سوی روسیه رای منفی دادند. انتقاد اصلی آن‌ها این بود که پیش‌نویس اصلا نامی از حماس نیاورده بود و اقدامات حماس محکوم نشده بود. این پیش نویس در آن زمان خواستار آتش بس فوری بود.

تلاش دوم به ابتکار برزیل، ۱۸ اکتبر: برزیل متن پیش نویس دوم را در ۱۸ اکتبر پیشنهاد کرد. این بار اقدامات حماس محکوم شده بود و خواستار توقف‌های بشردوستانه بود و اتفاقا آرای قاطع موافق را هم به دست آورد، اما ایالات متحده این قطعنامه را وتو کرد. لیندا توماس گرینفیلد، سفیر ایالات متحده دلیل وتوی آمریکا را اینگونه عنوان کرد که در قطعنامه به حق دفاع از خود اسرائیل اشاره نشده است.

تلاش سوم به ابتکار روسیه، ۲۵ اکتبر: روسیه در ۲۵ اکتبر پیش نویس دیگری را پیشنهاد کرد که خواستار «آتش بس بشردوستانه و آزادی گروگان‌های حماس» بود. با این حال، باز هم این قطعنامه حماس را محکوم نکرد. فقط چهار نفر از اعضا رای مثبت دادند. بریتانیا در مورد این پیش‌نویس گفت متن پیشنهادی روسیه «حق دفاع از خود اسرائیل» را به رسمیت نشناخته است.

تلاش چهارم به ابتکار ایالات متحده، ۲۵ اکتبر: پس از این ایالات متحده همچنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در ۲۵ اکتبر رونمایی کرد که خواستار «وقفه بشردوستانه» به جای آتش بس شد. ده عضو به این قطعنامه رای مثبت دادند اما دو عضو دائم شورای امنیت یعنی روسیه و چین این قطعنامه را وتو کردند.

تلاش پنجم به ابتکارمالت، ۱۵ نوامبر: شورای امنیت سازمان ملل سرانجام در ۱۵ نوامبر قطعنامه‌ای به رهبری مالت به تصویب رساند که خواستار «وقفه‌های بشردوستانه و ارسال کمک به غزه» شد. اینجا بود که ایالات متحده، بریتانیا و روسیه رای ممتنع دادند و ۱۲ کشور به آن رای مثبت دادند.

تلاش ششم به ابتکار امارات عربی متحده، ۸ دسامبر: قطعنامه پیشنهادی بعدی را امارات عربی متحده مطرح کرد که برای برقراری آتش‌بس در نوار غزه بود و با وجود کسب ۱۳ رای موافق در شورای امنیت با وتوی آمریکا به عنوان عضو دائم شورا روبرو شد.

در این فواصل، اردن موضوع عدم توانایی شورای امنیت در تصویب قطعنامه را به صحن علنی مجمع عمومی سازمان ملل کشاند و در ۲۷ اکتبر قطعنامه غیرالزام‌آوری که خواستار «آتش‌بس فوری در غزه در کنار دسترسی بدون مانع به کمک‌های بشردوستانه» در منطقه محاصره شده بود را از این مجمع گرفت. این قطعنامه از اسرائیل خواست تا درخواست خود برای تخلیه شمال غزه را پی گیرد.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد بار دیگر با تشکیل جلسه در تاریخ  ۱۲ دسامبر در جلسه اضطراری خود قطعنامه‌ای را مبنی بر درخواست آتش‌بس فوری در غزه با ۱۵۳ رای موافق در مقابل ۱۰ رای مخالف و ۲۳ رای ممتنع به تصویب رساند. مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه روز سه‌شنبه از همه طرف‌های درگیر جنگ در غزه خواسته است تا با پیروی از قوانین بین‌المللی آتش‌بس فوری برقرار کنند.