بریتیش پترولیوم ترسیم کرد: چشم‌انداز مصرف نفت خام

«گزارش آینده‌پژوهی 2024» به تازگی توسط شرکت «بریتیش پترولیوم» منتشر شده و به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم‌قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند. گزارش مذکور بر روی دو سناریو اصلی متمرکز است: «ادامه روند موجود» و «خالص انتشار صفر».

این گزارش به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبرو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند. در این گزارش چشم‌انداز مصرف نفت خام را مرور می‌کنیم. 1- انتظار می‌رود نفت خام همچنان نقش اصلی را در سیستم انرژی جهانی در نیمه اول چشم‌انداز ایفاء می‌کند. همانطور که در شکل (1) قابل مشاهده است در چارچوب سناریوهای «ادامه روند موجود» و «خالص انتشار صفر» جهان به ترتیب به‌صورت تقریبی 100 و 80 میلیون بشکه در روز نفت در سال 2035 مصرف کند. در ادامه در چارچوب سناریو «ادامه روند موجود»، مصرف نفت خام به تدریج در نیمه دوم چشم‌انداز کاهش یافته و به حدود 75 میلیون بشکه در روز در سال 2050 می‌رسد. در چارچوب سناریو «خالص انتشار صفر» نیزا انتظار می‌رود مصرف نفت خام جهان در سال 2050 رقمی بین 25 تا 30 میلیون بشکه در روز باشد. شکل 1: چشم‌انداز تقاضای نفت خام در چارچوب سناریوهای منتخب 2- همانطور که در شکل (2) قابل مشاهده است در چارچوب سناریو «ادامه روند موجود»، کاهش استفاده از نفت در حمل‌ونقل جاده‌ای در نیمه اول چشم‌انداز با افزایش استفاده از نفت به‌عنوان خوراک به‌ویژه در بخش پتروشیمی جبران می‌شود. زیرا رشد اقتصادی کشورها باعث افزایش مصرف پلاستیک، منسوجات و سایر مواد تولید شده مبتنی بر نفت خام می‌شود. با این وجود کاهش مصرف نفت خام در بخش حمل‌ونقل بر سایر بخش‌ها غالب خواهد خواهد شد و چشم‌انداز کاهش تقاضا برای نفت خام به میزان 22 میلیون بشکه در روز در سال 2050 را رقم می‌زند. در چارچوب سناریو «خالص انتشار صفر»، کاهش تقاضای نفت در تمام اشکال حمل‌ونقل بارزتر است و استفاده از نفت به‌عنوان خوراک پتروشیمی در اواسط دهه 2030 به اوج خود می‌رسد. اما در ادامه چشم‌انداز به‌دلیل آنکه جهان استفاده از پلاستیک یک‌بار مصرف را محدود کرده و سطوح بیشتری از بازیافت را مدنظر قرار داده انتظار می‌رود شاهد کاهش تقاضای نفت در بخش پتروشیمی نیز باشیم. به‌نحوی که در سال 2050 کاهش تقاضا برای نفت خام رقمی معادل 52 میلیون بشکه در روز خواهد بود. کاهش استفاده از نفت در بخش صنعت که در هر دو سناریو تا سال 2050 مشاهده می‌شود، نشان‌دهنده کاهش استفاده از ژنراتورهای استفاده‌کننده از فرآورده‌های نفتی و افزایش استفاده از سوخت‌های جایگزین در خودروهای صنعتی است. شکل 2: چشم‌انداز تغییر در تقاضای نفت خام در چارچوب سناریوهای منتخب به تفکیک بخش

3- همانطور که در شکل (3) قابل مشاهده است در خصوص وضعیت مصرف نفت خام در مناطق نیز کاهش تقاضای نفت در اقتصادهای توسعه یافته را شاهد خواهیم بود. به‌نحوی که مصرف نفت در اقتصادهای توسعه یافته از حدود 45 میلیون بشکه در روز در سال 2022 در چارچوب سناریوهای «ادامه روند موجود» و «خالص انتشار صفر» به ترتیب به 20 و 7 میلیون بشکه در روز در سال 2050 خواهد رسید. در چین نیز تقاضا برای نفت خام تا قبل از سال 2030 با افزایش همراه خواهد شد اما پس از آن به‌دلیل برقی شدن خودروها در این کشور شاهد افت تقاضا برای نفت خام خواهیم بود. در خصوص سایر اقتصادهای نوظهور به‌جز چین، افزایش سطح رفاه و افزایش استانداردهای زندگی از رشد تقاضا برای نفت حمایت می‌کند. به‌نحوی که در چارچوب سناریو «ادامه روند موجود»، تقاضای نفت خام اقتصادهای نوظهور تا اواسط دهه 2030 افزایش یافته و پس از آن تثبیت می‌شود. افزایش برقی‌سازی حمل‌ونقل جاده‌ای در چارچوب سناریو «خالص انتشار صفر» منجر به کاهش شدید مصرف نفت در تمامی اقتصادهای نوظهور در نیمه دوم چشم‌انداز می‌شود.

4- بزرگ‌ترین عامل کاهش مصرف نفت خام در جهان، کاهش استفاده از این حامل انرژی در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای است، زیرا بازدهی ناوگان خودروها بهبود یافته و از سوی دیگر سوخت‌های جایگزین به‌طور فزاینده‌ای استفاده می‌شوند که منجر به برقی شدن خودروها و وسائط نقلیه سنگین می‌شود. در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که تقاضای جهانی نفت در ادامه دهه جاری میلادی تثبیت خواهد شد و پس از آن انتظار می‌رود به‌دلیل کاهش مصرف نفت خام در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای روند کاهشی را دنبال کند.

عباس ملکی وهمکاران – دانشکده مهندسی انرژی