مشروطه را تيرباران كردند، جمهوري اسلامي آمد فاتحه‌اش را خواند حمید آصفی

چهاردهم مرداد ۱۲۸۵، روز تولد رسمي نخستين انقلاب مدرن ايراني است؛ روزي كه با فرمان مظفرالدين شاه، مشروطيت رسميت يافت و ملت ايران نخستين گام را براي شكل‌دادن به نظمي نو برپايه حاكميت قانون و مجلس برداشت. اما اين نوزادِ دموكراسي هنوز بند ناف را پاره نكرده بود كه محاصره شد؛ از يك‌سو با دربار قاجار و قزاقخانه، و از سوي ديگر با عمامه و فتوا.

مشروطه قرار بود نقطه پايان استبداد باشد؛ اما شد نقطه آغاز پروژه‌اي نيمه‌كاره، خونين، و مدام سرخورده. ملت مي‌خواست شاه را محدود كند، نه عوض؛ اما روحانيت، كه از قدرت‌گرفتن عرف در برابر شرع هراس داشت، علم مخالفت برافراشت. شيخ فضل‌الله نوري پرچم مخالفت با “مشروطه كفرآميز” را برافراشت و مشروعه‌خواهي را بر كرسي وعظ نشاند. آن روز كه بالاي دار رفت، تنها نبود؛ با او، ايده جمهوريت، قانون‌گرايي، و مدنيت نيز به دار كشيده شد.

اما اين مرگ، يك بار نبود. در هر مقطع از تاريخ صد ساله بعد، هر بار كه مردم خواستند با قانون از استبداد عبور كنند، يا كودتا بر سرشان آوار شد، يا فقيه با ردای شريعت آمد و فاتحه‌خوان شد. و اين‌گونه بود كه جمهوري اسلامي، نه وارث انقلاب اسلامي ۵۷، بلكه وارث شكست مشروعه در ۱۲۸۸ شد. شكستي كه اين‌بار با لباس پيروزي ظاهر شد.

جمهوري اسلامي، همان حكومت مشروعه است؛ بازسازي‌شده، مدرن‌شده، و مجهز به نهادهاي نظارتي. ولي‌فقيه، همان سلطان مشروعه است، مجلس هست، اما در حكم دفتر توشيح احكام رهبري. قانون هست، اما شريعت‌محور، نه حق‌محور. انتخابات هست، اما با فيلتر. و رسانه هست، اما زير تيغ سانسور و بگير و ببند. جمهوريت هست، اما از روحش خالي‌ست؛ همچون جسدي كه بر سر آن فاتحه مي‌خوانند.