گزارش رویترز از دیدار دیپلماتهای اروپایی و ایرانی رویترز / پریسا حافظی و جان آیریش

دیپلمات‌های اروپایی و ایرانی روز جمعه دیدار کردند تا بررسی کنند که آیا می‌توانند پیش از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ماه ژانویه، گفت‌وگوهای جدی، از جمله درباره برنامه هسته‌ای مورد مناقشه ایران، آغاز کنند. این نشست‌ها در ژنو که نخستین نشست پس از انتخابات آمریکا بود، در پی صدور قطعنامه‌ای از سوی اروپا در هفته گذشته برگزار شد که ایران را به دلیل همکاری ضعیف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد انتقاد قرار داده بود. این قطعنامه خشم تهران را برانگیخت.

یک مقام ارشد ایرانی به رویترز گفت که تهران انتظار دارد این مذاکرات “سخت و جدی” باشد. وی افزود که تهران هفته آینده، روسیه و چین را – که امضاکنندگان غیرغربی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران هستند و ترامپ در دوره قبلی خود آن را ترک کرد – در جریان تحولات قرار خواهد داد.

ترامپ، که پس از خروج از توافق هسته‌ای، سیاست “فشار حداکثری” را در پیش گرفت و هدف آن ضربه زدن به اقتصاد ایران بود، در حال تشکیل دولت جدید خود با حضور افرادی است که به مواضع سختگیرانه علیه ایران شهرت دارند.

مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، روز پنجشنبه با انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا، دیدار کرد و روز جمعه نیز با دیپلمات‌های ارشد بریتانیا، آلمان و فرانسه – که با عنوان E3 شناخته می‌شوند – گفت‌وگو کرد.

در حالی که بازگشت ترامپ به قدرت سؤالات بسیاری را ایجاد کرده است، چهار دیپلمات اروپایی گفتند که کشورهای E3 بر این باورند که اکنون زمان تعامل است، زیرا فرصت در حال از دست رفتن است.

مورا گفت که این تبادل نظرها “صریح” بوده و بر حمایت نظامی ایران از روسیه، وضعیت خاورمیانه و پرونده هسته‌ای متمرکز بوده است.

مقام ارشد ایرانی نیز گفت که این سه موضوع “به یکدیگر مرتبط” هستند.

سطح بی‌اعتمادی میان دو طرف زمانی آشکار شد که کشورهای اروپایی عضو توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، در ۲۱ نوامبر قطعنامه‌ای را در هیئت حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصویب کردند که ایران را مورد انتقاد قرار می‌داد.

تهران در واکنش به این قطعنامه به آژانس اطلاع داد که قصد دارد تعداد بیشتری از سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم را در تأسیسات غنی‌سازی خود نصب کند.

این مقام ارشد ایرانی گفت: “اگر ما نقشه راهی را با فرانسه، بریتانیا و آلمان برای حل مناقشه هسته‌ای نهایی کنیم، توپ در زمین آمریکا خواهد بود که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را احیا کند یا از بین ببرد.”

یک مقام اروپایی نیز گفت که هدف اصلی، تلاش برای توافق بر سر یک جدول زمانی و چارچوب مشخص برای آغاز مذاکرات جدی است، به‌گونه‌ای که تعهدی روشن از سوی ایران برای شروع مذاکرات ملموس پیش از ورود ترامپ وجود داشته باشد.

کشورهای E3 در ماه‌های اخیر موضع سختگیرانه‌تری علیه ایران اتخاذ کرده‌اند، به‌ویژه از زمانی که تهران حمایت نظامی خود از روسیه را افزایش داد. با این حال، آنها همواره تأکید کرده‌اند که خواهان حفظ سیاست فشار و گفت‌وگو هستند.

مقامات ایرانی می‌گویند که هدف اصلی آنها یافتن راه‌هایی برای تضمین لغو تحریم‌ها خواهد بود.

هراس از جنگ

توافق ۲۰۱۵ تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را در ازای پذیرفتن برخی محدودیت‌ها در برنامه هسته‌ای توسط تهران لغو کرد. از زمانی که ترامپ از این توافق خارج شد، ایران برنامه هسته‌ای خود را تسریع کرده و توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر آن را محدود کرده است.

کِلسِی داونپورت، مدیر سیاست عدم اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، گفت: “تا زمانی که ترامپ قدرت را به دست گیرد، توافقی حاصل نخواهد شد یا مذاکرات جدی درباره چارچوب یک توافق صورت نمی‌گیرد.”

این مذاکرات همچنین در حالی برگزار می‌شود که نگرانی‌ها از شعله‌ور شدن جنگ تمام‌عیار میان ایران و رقیب سرسخت آن، اسرائیل، ادامه دارد، هرچند که آتش‌بسی در لبنان میان اسرائیل و متحدان ایران در حزب‌الله برقرار است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز سه‌شنبه گفت که می‌خواهد تمرکز اسرائیل را به ایران معطوف کند.

قدرت‌های اروپایی امیدوارند که ایران تصمیم بگیرد مذاکراتی را برای اعمال محدودیت‌های جدید بر فعالیت‌های هسته‌ای خود آغاز کند، حتی اگر این محدودیت‌ها به گستردگی توافق سال ۲۰۱۵ نباشد، با این هدف که تا تابستان به توافقی دست یابند.

این اقدام می‌تواند زمان کافی برای اعمال محدودیت‌های جدید بر برنامه ایران و لغو تحریم‌ها پیش از پایان توافق در اکتبر ۲۰۲۵ فراهم کند. هنوز مشخص نیست که آیا ترامپ از این مذاکرات حمایت خواهد کرد یا خیر.

اگر توافق جدیدی حاصل نشود، کشورهای E3 ممکن است فرایند موسوم به “بازگشت خودکار تحریم‌ها” (snapback) را آغاز کنند؛ فرایندی که در توافق ۲۰۱۵ پیش‌بینی شده و در آن موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شده و تحریم‌ها می‌توانند دوباره اعمال شوند.

ایران، که مدت‌ها است می‌گوید برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است، هشدار داده که در صورت وقوع این اتفاق، دکترین هسته‌ای خود را بازنگری خواهد کرد.

یک مقام ارشد ایرانی گفت: “بازگشت خودکار تحریم‌ها مانعی جدی برای حل مناقشه هسته‌ای است.”