زلزله ای در راه است

جلال خوش چهره – دیپلماسی ایرانی

“دونالد ترامپ” پر از کینه آغاز کرد. دمل‌های چرکین او از مخالفانش چه در داخل ایالات متحده و چه بیرون از آن چنان متورم است که به سرعت سر باز کرده است. ترامپ در لحظه تحلیف خود به عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده، درنگ نکرد و حملاتش را بدون حفظ پرنسیپ‌های لازم در این مراسم، علیه مخالفانش به زبان آورد. چنان سخن گفت که بگوید؛ شمشیر از رو بسته و از 20 ژانویه 2025 میلادی به بعد، جهان چهره‌ای متفاوت از گذشته این کشور را شاهد خواهد بود.تهدیدهای او تنها متوجه ساختار سیاسی _ اقتصادی امریکا نبود؛ بلکه همسایگان؛ متحدان و رقیبان این کشور در امریکای مرکزی؛ اروپا و آسیا را نیز شامل شد. رئیس جمهوری ایالات متحده با نگاه به نتیجه انتخابات نوامبر گذشته و فضای احساسی حاکم بر این کشور، بلند پروازانه از برنامه‌هایش گفت و چنان نمود که می‌خواهد وضع جاری در ایالات متحده و جامعه جهانی را به چالش بگیرد. برخلاف برخی ناظران که تصور داشتند ترامپ سال 2025 با ترامپ سال 2016 متفاوت است، او در نخستین دقایق شروع به کار نشان داد که همان است که بود. این به معنای بازگشت پوپولیسم به کاخ سفید است. اما آیا همه چیز مطابق میل ساکنان تازه کاخ سفید پیش خواهد رفت؟ ساده اندیشی است اگر تصور شود همگان در مداری قرار گیرند که در اتاق بیضی کاخ سفید اراده می‌شود.

در آستانه ربع قرن 21 آیا معده جهان و به ویژه قدرت‌های اروپایی _ آسیایی تحمل هضم چالش‌گری “مبتنی بر قدرت” ترامپ را خواهند داشت؟ آیا از سرگیری سیاست یکجانبه‌گرای واشنگتن با روی خوش استقبال می‌شود؟ یا مقاومت‌ به همان سرعت عمل ترامپ، در داخل و خارج ایالات متحده جوانه خواهد زد؟ “جوبایدن” رئیس جمهور سابق در لحظه خداحافظی با قدرت و رفتن از واشنگتن، جمله‌ای کلیدی را بر زبان آورد. این پیر سیاست و بازمانده نسل گذشته دیپلماسی جهان به هوادارانش گفت: «قدرت را از دست دادیم اما مقاومت ادامه دارد.»

تنها بایدن و حزب دموکرات ایالات متحده نیست که از هم اکنون خود را مهیای مقابله با ترامپیسم سرشار از سیاست‌های عوامگرای آن می‌کند، بلکه متحدان و شریکان امریکایی، اروپایی و آسیایی ایالات متحده از مدت‌ها پیش از انتخابات نوامبر 2024 و با پیش‌بینی آنچه در حال وقوع است، مواضع سیاسی _ اقتصادی خود را برای مقاومت در برابر یکجانبه‌گرایی واشنگتن تنظیم کرده‌اند.

نزدیکی‌اقتصادی قدرت‌های اروپایی با چین و کشورهای نفتی جنوب خلیج فارس، تنها نمونه‌ای از واکنش‌ها به زلزله دوباره در ساختار حاکمیتی ایالات متحده است. اروپائیان به عنوان اصلی‌ترین حامیان و دستیاران واشنگتن در جامعه جهانی با درک فعال شدن گسل‌های روابط خود با دولت تازه ایالات متحده، چاره اندیشی برای مطالبات فزاینده و شورش‌گرانه واشنگتن را در دستور کار دارند. آنان با نگاه به آنچه در حال وقوع است، به بازخوانی روابط خارجی و حفظ و ارتقای بنیه اقتصادی _ نظامی خود خواهند پرداخت. در این حال دیر نیست که بزودی ائتلاف‌ها و اتحادهای تازه در پهنه بین‌المللی شکل گیرد.

سخنان و نمایشی که ترامپ در دقایق نخستین شروع به کار خود بروز داد، این گمان که بزودی ماه عسل او در ایالات متحده نیز به غروب نزدیک شود را تقویت می‌کند. ادعاهای بلند پروازانه او برای انجام اصلاحات در ساختار سیاسی _ اقتصادی کشورش، بیش از آن نزدیک به سخنان رئیس جمهوری باشد که تجربه دوباره را آغاز می‌کند به سخنان مناسب برای دوران تبلیغات انتخاباتی نزدیک بود. فرامین امضا شده او لرزش‌هایی را در نه تنها داخل بلکه بیرون از امریکا به دنبال خواهد داشت.

این وضع سریع‌تر از هر چیز ترامپ را درگیر چالش‌هایی می‌کند که عبور از آن دشوار و یا ناممکن است. بازگشت ترامپ به قدرت، زلزله‌ای است که در خوش‌بینانه‌ترین پیش بینی، ایالات متحده و جامعه جهانی را برای مدتی دچار آشفتگی می‌کند. در بدترین گمان، بی‌ثباتی در نظام در هم ریخته جهانی را بیش از این که هست، عمیق خواهد کرد. ترامپ پر از کینه آغاز کرد. ترامپ همانی است که بود. سرباز کردن فوری دمل‌های چرکین او پیام خوبی برای ایالات متحده و جامعه جهانی نیست.