نشست رهبران آذربایجان و ارمنستان در کاخ سفید «راه ترامپ برای صلح و شکوفایی» در قفقاز استیو هالند

به گفته‌ی مقام‌های آمریکایی، دیدار رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، با رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان که روز جمعه در کاخ سفید برگزار خواهد شد، با امضای چارچوبی برای صلح به پایان می‌رسد که بر اساس آن، حقوق انحصاری توسعه‌ی یک مسیر ترانزیتی راهبردی در منطقه‌ی قفقاز جنوبی به ایالات متحده اعطا خواهد شد.

ارمنستان و جمهوری آذربایجان از اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ با یکدیگر دچار اختلاف شدند؛ زمانی که منطقه‌ی ناگورنو-قره‌باغ — بخشی از خاک جمهوری آذربایجان با جمعیتی عمدتاً ارمنی‌تبار — با حمایت ارمنستان از آذربایجان جدا شد. هر دو کشور در سال ۱۹۹۱ از اتحاد جماهیر شوروی مستقل شدند.

توافق صلح می‌تواند چهره‌ی قفقاز جنوبی را دگرگون کند؛ منطقه‌ای انرژی‌خیز که با روسیه، اروپا، ترکیه و ایران هم‌مرز است، خطوط لوله‌ی نفت و گاز از آن عبور می‌کند، اما گرفتار مرزهای بسته و منازعات دیرینه‌ی قومی است.

به گفته‌ی مقام‌های آمریکایی که نخواستند نام‌شان فاش شود، رئیس‌جمهور آذربایجان، الهام علی‌اف، و نخست‌وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان، قرار است برای گفتگو و مراسم امضای توافق در کاخ سفید به ترامپ بپیوندند.

به گفته‌ی این مقام‌ها، طرفین چارچوبی را امضا خواهند کرد که هدف آن، ترسیم «مسیری مشخص برای صلح» و حل‌وفصل یکی از مسائل دیرینه‌ی مربوط به حمل‌ونقل منطقه‌ای است.

جمهوری آذربایجان خواستار ایجاد یک مسیر حمل‌ونقل از داخل خاک ارمنستان شده که سرزمین اصلی این کشور را به نخجوان — منطقه‌ای محصور در خشکی و هم‌مرز با متحد جمهوری آذربایجان یعنی ترکیه — متصل کند.

به گفته‌ی مقام‌ها، در یکی از بندهای با دقت مذاکره‌شده‌ی این توافق، قرار است ارمنستان برای مدت زمانی مشخص، حقوق ویژه و انحصاری توسعه‌ی یک کریدور ترانزیتی را به ایالات متحده اعطا کند. این مسیر «راه ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» نام خواهد گرفت و با سرواژه‌ی TRIPP شناخته خواهد شد.

مقام‌های آمریکایی افزودند این مسیر طبق قوانین ارمنستان اداره خواهد شد و ایالات متحده زمین آن را به یک کنسرسیوم برای ساخت زیرساخت و مدیریت مسیر اجاره خواهد داد.

یکی از مقام‌ها اظهار داشت: «این اقدام از طریق روش‌های تجاری، باعث گشایش منطقه خواهد شد و از بروز درگیری‌های بیشتر جلوگیری خواهد کرد.»

رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان همچنین قرار است اسنادی را امضا کنند که در آن خواستار انحلال گروه مینسک شده‌اند؛ نهادی که از سال ۱۹۹۲ با هدف میانجی‌گری در این مناقشه با مشارکت مشترک فرانسه، روسیه و ایالات متحده تشکیل شده بود.

پیشرفت در پرونده‌ی ارمنستان و آذربایجان از ماه مارس آغاز شد؛ زمانی که استیو ویتکاف، نماینده‌ی ویژه‌ی آمریکا، به منطقه سفر کرد. اعضای تیم او در ادامه چندین سفر دیگر برای کمک به پیشبرد توافق انجام دادند.

مقام‌های آمریکایی بر این باورند که توافق صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان می‌تواند زمینه‌ساز مذاکراتی برای پیوستن جمهوری آذربایجان به توافق‌نامه‌های ابراهیم شود؛ مجموعه‌ای از توافقات عادی‌سازی روابط که ترامپ در دوره‌ی نخست ریاست‌جمهوری خود میان اسرائیل و چهار کشور مسلمان‌نشین دیگر میانجی‌گری کرد.

نشست کاخ سفید در شرایطی برگزار می‌شود که ترامپ در ماه‌های نخست دوره‌ی دوم ریاست‌جمهوری‌اش تلاش کرده خود را به‌عنوان یک میانجی جهانی صلح معرفی کند. کاخ سفید ادعا کرده که او در برقراری آتش‌بس میان کامبوج و تایلند، و همچنین توافق‌های صلح میان رواندا و جمهوری دموکراتیک کنگو، و میان پاکستان و هند نقش داشته است.

با این حال، ترامپ در پایان دادن به جنگ روسیه علیه اوکراین و نیز مناقشه‌ی اسرائیل و حماس در غزه، کمتر موفق بوده است.

این نشست در همان روزی برگزار خواهد شد که ترامپ آن را به‌عنوان ضرب‌الاجل برای رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، تعیین کرده تا برای توقف تهاجمش به اوکراین اقداماتی انجام دهد؛ در غیر این صورت، با تحریم‌های اقتصادی بیشتری روبه‌رو خواهد شد.

استیو هالند / خبرگزاری رویترز /  ۷ اوت ۲۰۲۵