امضای توافق صلح بین آذربایجان و ارمنستان

آذربایجان و ارمنستان روز جمعه ۸ اوت ۲۰۲۵ در کاخ سفید و در کنار دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، توافق صلحی را امضا کردند که پس از دهه‌ها درگیری، روابط اقتصادی دوجانبه را تقویت خواهد کرد.ترامپ در مراسم امضای این توافق در کاخ سفید، در حالی که الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در کنارش بودند، گفت: «مدت زیادی است – ۳۵ سال – آنها جنگیده‌اند و اکنون دوست هستند و قرار است برای مدت طولانی دوست باشند.»

او افزود: «ارمنستان و جمهوری آذربایجان متعهد شده‌اند که برای همیشه به همه درگیری‌ها پایان دهند، روابط تجاری، مسافرتی و دیپلماتیک را برقرار کنند و به حاکمیت و تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند.»

ترامپ گفت که ایالات متحده با هر کشور قراردادهای جداگانه‌ای برای گسترش همکاری در زمینه انرژی، تجارت و فناوری، از جمله هوش مصنوعی، امضا کرده است. او گفت که محدودیت‌های مربوط به همکاری دفاعی بین آذربایجان و ایالات متحده نیز برداشته شده است.

این توافق صلح می‌تواند قفقاز جنوبی، منطقه‌ای تولیدکننده انرژی در همسایگی روسیه، اروپا، ترکیه و ایران را که توسط خطوط لوله نفت و گاز در هم آمیخته شده اما توسط مرزهای بسته و درگیری‌های قومی دیرینه از هم گسیخته شده است، متحول کند.

مقامات دولتی آمریکا این هفته به رویترز گفتند که ارمنستان قصد دارد حقوق توسعه ویژه انحصاری این کریدور ترانزیتی را برای مدت طولانی به ایالات متحده اعطا کند. یکی از مقامات که نخواست نامش فاش شود گفت که طرح موسوم به «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» تاکنون توجه ۹ شرکت، از جمله سه شرکت آمریکایی، را به خود جلب کرده است.

ترامپ:
● «اصلاحیه ۹۰۷ علیه آذربایجان متوقف شده است.» [مربوط به تحریم تسلیحاتی آذربایجان از سوی ایالات متحده]
● «مدیریت بخشی از کریدور زنگزور که از ارمنستان عبور می‌کند به مدت ۹۹ سال به یک شرکت آمریکایی داده شده است.»
● «ارمنستان و آذربایجان همیشه قول داده‌اند که جنگ را متوقف کنند. ما بسیاری از مسائل مهم را حل کرده‌ایم، بیانیه‌ای امضا خواهد شد.»
● «ارمنستان و آذربایجان ۳۵ سال است که در جنگ هستند. این درگیری به هر دو کشور آسیب رسانده است. آنها به دنبال راهی برای خروج بودند. جو بایدن که تمام روز می‌خوابید، نیز تلاش کرد. اما نتیجه‌ای نداشت.»
● «این دو کشور ۳۵ سال است که در جنگ هستند. اما اکنون تصمیم گرفته‌اند که این جنگ را متوقف کنند. من به هر دو رهبر افتخار می‌کنم.»
● «ارمنستان در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با ایالات متحده برای توسعه این کریدور است که می‌تواند تا ۹۹ سال تمدید شود.»
● «شرکت‌های آمریکایی به شدت علاقه‌مند به مشارکت در توسعه زیرساخت‌ها هستند.»
● «ما در حال حذف محدودیت‌های همکاری دفاعی بین آذربایجان و ایالات متحده هستیم.»
● «من فکر می‌کنم بسیاری از کشورها به توافق‌نامه‌های ابراهیم خواهند پیوست.»

اظهارات علی‌یف و پاشینیان

الهام علی‌یف، رئیس جمهوری آذربایجان در مراسم امضای توافق صلح گفت: «اول از همه، از این دعوت سپاسگزارم. این یک رویداد تاریخی است. در واقع، ما در حال امضای یک تاریخ جدید هستیم. ما در حال آغاز صفحه جدیدی در روابط بین آمریکا و آذربایجان هستیم و منشور این شراکت ظرف چند ماه آینده تدوین خواهد شد.»

رئیس جمهوری آذربایجان افزود: «امضای توافق صلح اینجا در پایتخت شماره یک جهان و با حضور رئیس جمهور عالی در حال انجام است. این بدان معناست که نباید هیچ شکی در اینجا وجود داشته باشد. اگر نخست وزیر پاشینیان یا من قصد داشتیم یک قدم عقب برداریم، به اینجا نمی‌آمدیم. می‌توانید کاملاً مطمئن باشید که آنچه در اینجا برای مردم و جامعه آذربایجان اتفاق می‌افتد، به صلح ابدی و بلندمدت منجر خواهد شد.»

علی‌یف در مورد لغو محدودیت‌های ایجاد شده در روابط آذربایجان و آمریکا، گفت «لغو اصلاحیه ۹۰۷ و آغاز همکاری استراتژیک ما (با امریکا) یک رویداد تاریخی است.»

نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز در این مراسم گفت: «امروز با توافق صلح با آذربایجان به دستاورد مهمی رسیده‌ایم و پایه‌گذار نوشتن تاریخ جدیدی میان دو کشور هستیم.» وی افزود: «ما قادر خواهیم بود با ایالات متحده به صلح و شکوفایی دست یابیم.»

نخست وزیر ارمنستان تأکید کرد: «توافق صلح با آذربایجان معامله‌ای بزرگ برای صلح است که تأثیرات مثبت آن منطقه و جهان را تحت الشعاع قرار خواهد داد.» وی افزود: «توافق صلح با آذربایجان جهان را به جای بهتری تبدیل خواهد کرد.»… «این روز تاریخی را به رئیس‌جمهور علی‌اف، مردم آذربایجان و ارمنستان و رهبری ایالات متحده تبریک می‌گویم.»

هر دو رهبر از ترامپ به خاطر کمک به پایان دادن به درگیری تمجید کردند و گفتند که او را برای جایزه صلح نوبل نامزد خواهند کرد. علی‌اف گفت: «پس چه کسی جز رئیس جمهور ترامپ شایسته جایزه صلح نوبل است؟»

مذاکرات درباره نحوه توسعه پروژه مسیر ترامپ

آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید، روز جمعه گفت: «نقشه راهی که ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر آن توافق می‌کنند، «آینده‌ای مبتنی بر همکاری را شکل خواهد داد که به سود هر دو کشور، منطقه قفقاز جنوبی و فراتر از آن است.»

او افزود که کریدور جدید حمل‌ونقل «امکان اتصال بدون مانع میان دو کشور را فراهم خواهد کرد، در حالی که حاکمیت، تمامیت ارضی و مردم ارمنستان نیز محترم شمرده می‌شود.»

دولت ترامپ از ابتدای امسال، مشارکت فعال‌تری در روند میانجی‌گری میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان آغاز کرد؛ استیو ویتکاف، فرستاده دیپلماتیک دونالد ترامپ، با الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان، و سایر مقامات در باکو دیدار کرد و دربارهٔ آنچه یک مقام ارشد دولت آمریکا «بازتنظیم منطقه‌ای» نامید، گفت‌وگوهایی صورت گرفت.

به گزارش اسوشیتدپرس، مذاکرات درباره نحوه توسعه پروژه مسیر ترامپ از هفته آینده آغاز خواهد شد. این مسیر شامل خط راه‌آهن، خطوط انتقال نفت و گاز و کابل‌های فیبر نوری خواهد بود.

به گفته یک مقام ارشد آمریکایی، تاکنون دست‌کم ۹ شرکت علاقه‌مندی خود را اعلام کرده‌اند. به گفته همین مقام، پیشنهاد نام‌گذاری مسیر به نام رئیس‌جمهور آمریکا از سوی ارمنستان مطرح شده است.

به‌صورت جداگانه از توافق مشترک، هر دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز توافقاتی را با ایالات متحده امضا می‌کنند که هدف آن تقویت همکاری‌ها در حوزه‌های انرژی، فناوری و اقتصاد خواهد بود.

ارمنستان و آذربایجان از ۳۵ سال پیش بر سر منطقه قره‌باغ با هم اختلاف داشتند. این منطقه که بخشی از خاک آذربایحان می‌شود، از سوی ارمنی‌های ساکن این منطقه و با حمایت ارمنستان از آذربایجان جدا شد. آذربایجان نخست در سپتامبر ۲۰۲۰ و سپس در  سپتامبر ۲۰۲۳ کنترل کامل این منطقه را پس گرفت.

از آن زمان تلاش برای تعیین و تثبیت حدود مرزی دو کشور و برقراری صلح میان آنها آغاز شد. در ماه مارس ۲۰۲۵ دو کشور بر سر پیش‌نویس توافق صلح به تفاهم رسیدند. در نهایت توافق‌نامه صلح میان دو کشور با میانجی‌گری آمریکا در روز جمعه ۸ اوت ۲۰۲۵ امضا شد.