تابستان سوزان در زندان قرچک؛ زندگی زنان زندانی سیاسی در آستانه فروپاشی

کانون حقوق بشر ایران: زندان قرچک ورامین در تابستان ۱۴۰۴، به صحنه‌ای از رنج، محرومیت و بحران انسانی برای زنان زندانی سیاسی تبدیل شده است. گزارش‌های مستند از داخل این زندان نشان می‌دهد که قطع برق‌های طولانی‌مدت، گرمای طاقت‌فرسا، نبود خدمات درمانی و بهداشتی، و شرایط زیستی غیراستاندارد، سلامت و جان ده‌ها زن زندانی را در معرض خطر جدی قرار داده است.

طی روزهای اخیر، برق سالن محل نگهداری زنان زندانی سیاسی در زندان قرچک، روزانه تا پنج ساعت در گرم‌ترین ساعات روز قطع می‌شود. در نبود هرگونه وسیله سرمایشی، از کولر گرفته تا حتی یک پنکه ساده، فضای بسته‌ای که زندانیان در آن نگهداری می‌شوند به کوره‌ای سوزان تبدیل شده است؛ فضایی بدون پنجره، بدون تهویه و پر از بوی تعفن و رطوبت.

این محل، که به اصطلاح «باشگاه» زندان نامیده می‌شود، اکنون به مکان نگهداری زنان سیاسی تبعید شده از بند زنان زندان اوین تبدیل شده است؛ اما هیچ شباهتی به فضای زندگی انسانی ندارد.

زندانیانی در محاصره گرما، بیماری و بی‌توجهی

زنان زندانی در قرچک نه‌تنها با گرمای بی‌امان و قطع برق دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بلکه از کمترین امکانات زیستی نیز محروم‌اند. آب کافی برای نوشیدن، شست‌وشو یا حتی استحمام در اختیار ندارند. تنها سه دوش و سه توالت برای ده‌ها زن وجود دارد و سیستم فاضلاب هواخوری نیز به‌شدت آلوده و محل تجمع حشرات و موش‌هاست.

زندانیان مجبورند در چنین شرایطی روزها را در فضایی متعفن و مملو از حشرات سپری کنند، در حالی‌که برخی از آنان با بیماری‌های مزمن و کهولت سن مواجه‌اند.

نام چند تن از این زندانیان که وضعیت جسمی وخیمی دارند، در گزارش‌های رسیده ذکر شده است:

آذر کروندی، دچار مشکلات قلبی و شنوایی، در شرایطی بدون مراقبت پزشکی قرار دارد؛

مولود صفایی، با پارگی فتق دیافراگم و کاهش شدید بینایی، به درمان فوری نیاز دارد؛

راحله راحمی‌پور، از کهولت سن و ناتوانی حرکتی رنج می‌برد.

این افراد، و بسیاری دیگر از زندانیان بیمار، از مرخصی درمانی و دسترسی به دارو محروم‌اند. هیچ مراقبت پزشکی منظمی صورت نمی‌گیرد و نه پزشک معتمد، نه امکانات اولیه برای مراقبت‌های اورژانسی در اختیارشان قرار دارد.

انتقال اجباری و بی‌برنامه از زندان اوین

پس از حمله مأموران امنیتی به بند زنان اوین در تاریخ ۲ تیر ۱۴۰۴، بیش از ۶۰ زن زندانی سیاسی بدون اطلاع قبلی و حتی فرصت جمع‌آوری وسایل شخصی، به زندان قرچک منتقل شدند. انتقالی که نه‌تنها پر از خشونت و بی‌احترامی بوده، بلکه زنان را به شرایطی کشانده که در آن دسترسی به دارو، امکانات بهداشتی، کتابخانه، تماس خصوصی با پزشک و حتی ارتباط منظم با خانواده‌ها به‌شدت محدود شده یا به‌طور کامل از بین رفته است.

این جابه‌جایی، با نادیده گرفتن ابتدایی‌ترین اصول حقوق بشر و قوانین آیین دادرسی کیفری انجام شده است. زنان زندانی در قرچک با حذف تدریجی حقوق اولیه‌شان مواجه‌اند؛ حقوقی که حتی طبق مقررات داخلی نیز باید محفوظ می‌ماند.

قرچک؛ نماد شکنجه خاموش

زندان قرچک پیش‌تر نیز به دلیل شرایط غیرانسانی، ازدحام بیش از ظرفیت، نبود امکانات پزشکی و خشونت سیستماتیک علیه زنان زندانیان شهرت یافته بود. اما حالا، با انتقال زندانیان سیاسی به این محل و مسدود کردن کامل کانال‌های حمایتی و پزشکی، تبدیل به نمادی از شکنجه خاموش شده است.

شکنجه‌ای که نه با کابل و ضرب و شتم، که با گرما، تعفن، قطع برق، بی‌درمانی و بی‌توجهی ساختاری انجام می‌شود؛ و اثراتی به‌مراتب عمیق‌تر و پایدارتر بر سلامت جسمی و روانی زندانیان برجای می‌گذارد.

فعالان حقوق بشر، وکلای مستقل، و سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق زنان و زندانیان، بارها نسبت به وضعیت زندان قرچک هشدار داده‌اند، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که روند وخامت اوضاع نه‌تنها متوقف نشده بلکه با شدت بیشتری ادامه دارد.

در شرایطی که موج گرما در تابستان جاری به مرزهای هشدار رسیده و زیرساخت‌های زندان فرسوده و ناکارآمد‌اند، ادامه‌ وضعیت موجود در زندان قرچک نه‌تنها مصداق نقض فاحش حقوق بشر بلکه تهدیدی جدی برای جان زنان زندانی است.

نقض آشکار حقوق بشر در زندان قرچک

شرایط کنونی زندان قرچک، نقض فاحش و سیستماتیک چندین اصل اساسی حقوق بشر را به‌وضوح نشان می‌دهد:

ماده ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر: ممنوعیت شکنجه و رفتار یا مجازات ظالمانه یا غیرانسانی؛ گرمای طاقت‌فرسا، قطع مکرر برق و آب و نبود امکانات پزشکی، رفتارهای غیرانسانی و شکنجه روانی تلقی می‌شود.

ماده ۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر: آزادی از بازداشت یا حبس خودسرانه؛ انتقال ناگهانی زندانیان بدون اطلاع و بدون فراهم شدن امکانات، مصداق حبس خودسرانه و نقض حق دادرسی عادلانه است.

ماده ۱۰ و ۱۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر: حق دادرسی عادلانه و برخورد انسانی؛ محرومیت از مرخصی درمانی و خدمات پزشکی نقض آشکار این حقوق است.

ماده ۱۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر: حق بر حریم خصوصی و ارتباط با خانواده؛ محدودیت شدید در تماس‌های خانوادگی و محرومیت از حمایت‌های روانی و پزشکی، این حق را زیر پا گذاشته است.

ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر: حق بر سطحی مناسب از زندگی، از جمله سلامت و رفاه؛ نبود امکانات حداقلی زندگی مانند آب آشامیدنی، غذا و بهداشت، این حق را به شدت نقض می‌کند.

این موارد در مجموع تصویری واضح از شرایط غیرانسانی و غیرقانونی زندان قرچک ارائه می‌دهند که نیاز فوری به توجه و اقدام جامعه جهانی و نهادهای حقوق بشری دارد.