از پیروزی تا استحاله!؟ (۵) علی محمد جهانگیری

بررسی اظهارات آیت الله خمینی و هیات دولت موقت در قبال رفراندوم : اکثریت مردم ایران و خلق های در بند آن به خاطر عهد و پیمان آیت الله خمینی، مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر و اعضای دولت موقت، در رابطه با آرمان‏ ها و خواسته‏ های آنان به جمهوری اسلامی که تا آن زمان مجهولی بیش نبود، رای مثبت دادند. در این حال برای بازخوانی نمایش پروژه ی رفراندوم جمهوری اسلامی، در چند پرده، به آن مقطع زمانی بر می گردیم و اظهارات و پیام(عملکرد) آیت الله خمینی و سخنان اعضای دولت موقت را دو باره باز خوانی و باز نویسی می کنیم:

پرده ی اول: آیت الله خمینی 72 ساعت یعنی سه روز قبل از آغاز رفراندوم، در 10 سخنرانی و یک پیام مکتوب و نیز در ملاقات با نخست وزیر و تعدادی از وزرای دولت موقت، مردم را به شرکت در رفراندوم دعوت کرد و از ملت ایران خواست که به جمهوری اسلامی رای دهند و …که در این جا به فرازهایی از سخنان ایشان نظر می افکنیم. آیت الله خمینی در برابر جمعی از سربازان که به دیدن ایشان آمده بودند، گفت:«… استبداد رفته است و دولت اسلام زورگو نیست و ساواکی هم در کار نیست نظامی ها در خدمت اسلام هستند ولی توطئه ها و ریشه های استعمار هنوز هست. الان در همین رفراندوم آنها توطئه دارند تا نگذارند کار انجام شود. باید مواظب باشید از صندوقها حفاظت کنید. اگر کسی خواست کاری انجام دهد تو دهنی به آنها بزنید و من امیدوارم که جمهوری اسلامی برای ما استقلال و آزادی بیاورد و ایران به صورت دیگری غیر از این حالت غربزدگی کنونی در آید عمده این است که نهضت را تا به آخر نگهداریم که متکی به تمام مردم و بالاتر نهضت اسلامی باشد. ما اسلام را می خواهیم و من خوف دارم که اگر سست شوید اوضاع به حال اول برگردد.[1] و در بیاناتی در جمع گروهی از عشایر لُرستان:« … خودتان و عشیرۀ خودتان، تمام را در پیش صندوقها حاضر کنید و به جمهوری اسلامی رای بدهید…[2] و در سخنرانی در جمع پلیس تهران:«…‎‏شماها برادر من هستید. من در خدمت ملت هستم. و من امیدوارم که در این رفراندومی که‏‎ ‎‏تا چند روز دیگر می شود همۀ اقشار ملت رأی بدهند. و من امیدوارم که رأی به‏‎ ‎‏جمهوری اسلام بدهند که جمهوری اسلام، سعادت این دنیا و آن دنیا را برای ما تأمین‏‎ ‎‏خواهد کرد. خداوند شماها را حفظ کند؛ جوانان ملت را حفظ کند؛ شما پلیسها را ـ که‏‎ ‎‏الآن دیگر پلیس اسلام هستید ـ در پناه خودش حفظ کند.[3] و در سخنرانی در حضور جمعی از مردم:«… سرنوشت ایران را با او تعیین خواهیم کرد، همه باید رأی بدهید. شماها اگر برای خدا رأی‏‎ ‎‏بدهید، این حکومت اسلامی در اینجا مستقر خواهد شد. من توصیه می کنم که همان‏‎ ‎‏طوری که خودم به جمهوری اسلامی رأی می دهم، توصیه می کنم، تقاضا می کنم از‏‎ ‎‏شماها، که شماها هم به جمهوری اسلامی ـ نه یک کلمه کم نه یک کلمه زیاد ـ رأی‏‎ ‎‏بدهید. و به رفقای خودتان در محل خودتان توصیه کنید که به جمهوری اسلامی رأی‏‎ ‎‏بدهند، از تفرقه احتراز کنند؛ با هم برادر باشید، با هم آشنا باشید، رفاقت داشته باشید، تا‏‎ ‎‏اینکه ان شاءالله به مقصد برسید. این نهضت را حفظ کنید، این وحدت کلمه را حفظ کنید.‏‎ ‎‏اتکال به خدای تبارک و تعالی پیدا کنید…[4] و در سخنرانی در جمع اقشار مختلف مردم:«… فردا روز رفراندم است؛ روزی است که مقدرات شما تعیین خواهد‏ شد. روزی است که یا اسلام پیش می برد و یا کفر. روزی است که «آری» اسلام است و‏‎ ‎‏«نه» خلاف اسلام. روزی است که «آری» سرنوشت سعادتمند برای شما تهیه می کند و‏‎ ‎‏«نه»، شما را بر می گرداند به حال اول. «آری» بگویید. من «آری» می گویم. من جمهوری‏‎ ‎‏اسلامی را به جان و دل «آری» می گویم و از شما خواهران و برادران می خواهم که بروید‏‎ ‎‏و «آری» بگویید. بروید و آن ورقی که در آن «آری» نوشته است در صندوق بیندازید.‏‎ ‎‏سعادت شما این است و کشور شما با این “آری” مستقل خواهد شد. با این «آری»، شما‏‎ ‎‏آزاد خواهید شد و خدای نخواسته اگر چنانچه سستی بکنید یا تنبلی در این امر بشود که‏‎ ‎‏نروید دنبال رأی دادن، من خوف آن را دارم که خدای نخواسته به شکست بر بخوریم و‏‎ ‎‏باز مسائل سابق عود کند. بر همۀ ماست که برویم و رأی بدهیم. در خانه ها ننشینید فردا،‏‎ ‎‏فردا بیرون باشید از خانه ها؛ ملت ایران فردا بیرون باشند از خانه ها و بروند به صندوقها،‏‎ ‎‏رأی بدهند. من رأی آری می دهم و از شما تمنا دارم که رأی آری بدهید. خداوند همۀ‏‎ ‎‏شما را سلامت و سعادت بدهد و پیروزی عنایت فرماید و جمهوری اسلام را در ایران‏‎ ‎‏مستقر کند.‏[5] و در دیدار با گروهی از افسران، همافران و درجه داران نیز قید کرد:«… از فردا شروع می شود به رفراندوم و همه پرسی همه شما موظفید بروید و رای بدهید آزادید در رای دادن، لکن من رایم جمهوری اسلامی است و هر مُسلمی هم رایش جمهوری اسلامی است و شما جوانان مُسلم هم رایتان جمهوری اسلامی است. بروید رای خودتان را در صندوق ها بریزید و من امیدوارم با اقامه جمهوری اسلامی همه مشکل های ما خلاص بشود…[6] و آیت الله خمینی، به مناسبت برگزاری رفراندوم پیامی خطاب به ملت ایران فرستاد که فرازهایی از آن چنین بود:«…همه قشرها باید رای بدهند و در همه پرسی شرکت کنند…تمام قشرها به حقوق خودشان خواهند رسید برادرهای سُنی ما مثل ما هستند و با ما در حقوق هیچ فرقی ندارند حقوق همه آنها داده خواهد شد لذا آنان هم در آنچه که سرنوشت آنها را تعیین می کند شرکت کنند به حرف اشخاصی که می خواهند تفرقه بیاندازند و می خواهند به اسم شیعه و سُنی بین ما برادرها جدایی نیاندازند و منافع ما را عاید دیگران بکنند اعتنا نکنید فردا همه شیعه و سُنی و اقلیت های مذهبی همه بیایند و رای بدهند و کشور خودشان را از این گرفتاری و آشفتگی رهایی بخشند همه اقشار ملت در حقوق ملی شریک هستند و حقوق همه آنها داده خواهد شد اقلیت های مذهبی در اسلام احترام حقوق دارند و حقوق آنها داده خواهد شد در اعمال مذهبی و دادن رای و تعیین وکلای خودشان همه اقشار آزاد هستند اینکه بین شماها شایع می کنند که روحانیون می خواهند نگذارند حق شما به شما برسد خیانتی است که اینها به ملت می کنند زیرا روحانیون در راس آنهایی هستند که حقوق شما را محترم می شمارند روحانیون تابع قرآن و اسلام هستند قرآن و اسلام برای شما احترام قایل است و شما را مثل برادر می پذیرد…حقوق زن ها در اسلام بیشتر عنایت شده است اسلام حقوق زن ها را بیشتر از مردان ملاحظه کرده است زن ها حق رای دارند و این حقی است که از حقوق زن ها در غرب بالاتر است زنان ما حق رای دادن و حق انتخاب شدن دارند تمام معاملات آنها به اختیار خودشان هست و می توانند بسیار شغل ها را آزادانه انتخاب کنند … ما به شما قول می دهیم که در حکومت اسلامی همه و همه آزادند و همه به حقوق حقه خودشان خواهند رسید…[7] و آیت الله خمینی، یک روز مانده به رفراندوم در ملاقات با مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت و چند تن از از وزیران، توصیه های به هیات دولت کردند. و در همین رابطه دکتر کریم سنجابی وزیر خارجه به خبرنگار خبرگزاری پارس گفت:« در دیدار با امام خمینی مسایل جاری مملکتی و مشکلات کنونی کشور مورد بحث و گفت و گو قرار گرفت و با آیت الله خمینی در زمینه های مختلف تبادل نظر شد. وزیر امور خارجه گفت در پایان این دیدار امام خمینی توصیه های سودبخشی به هیئت دولت کردند که رفراندوم به خوبی و با پیروزی پایان یابد و جمهوری اسلامی هر چه زودتر در ایران ایجاد شود.[8]

پرده ی دوم: در روز اول رفراندوم دو روزنامه کیهان و اطلاعات رای دادن آیت الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی را گزارش کردند و روزنامه کیهان در همین رابطه نوشت:« امام خمینی به جمهوری اسلامی رای داد…[9] و گروه خبرنگاران اعزامی روزنامه اطلاعات به قُم گزارشی از رای دادن ایشان تهیه کرد که فرازهایی از آن چنین بود:«رهبر انقلاب … چگونه رای دادند؟…این سؤال بزرگ برای کلیه خبرنگاران و همینطور بسیاری از مردم مبارز و قهرمان قُم مطرح بود که: امام رای خود را در کدامیک از حوزه ها به صندوق خواهند انداخت، و نزدیکترین افراد امام نیز از این موضوع اظهار بی اطلاعی می کردند، گروهی از خبرنگاران جلوی در خانه امام اجتماع کرده بودند و حرکت نمی کردند تا امام از منزل خارج شوند و به دنبال ایشان حرکت کنند تا بتوانند از صحنه رای دادن امام عکس و فیلم تهیه کنند، نزدیکان امام همگی اظهار می داشتند: هنوز مشخص نشده که امام رای خود را در کدام حوزه انتخابات خواهند انداخت. تا اینکه راس ساعت 10 صبح خبرنگاران به دنبال یکی از اعضای کمیته تبلیغات و انتشارات قُم راهی خیابان چهار مردان (منتظری)شدند و عجیب بود که گروهی از مردم قُم از روی حدس خود و اینکه امام در محلی رای خواهد داد که آن محل بیش از هر محل دیگر شهید داشته است، در خیابان چهار مردان (منتظری) که از روزهای مبارزه صحنه بیشترین درگیری های مردم و قوای انتظامی بود، جمع شده بودند، گروه کمی از بروبچه های مجاهد به طور مسلح کار انتظامات و امنیت خیابان را بر عهده گرفته بودند و درست راس ساعت 15/10 دقیقه صبح ناگهان از داخل کوچه باریکی که عرض آن تنها به اندازه یک اتومبیل بود، دو اتومبیل پشت سر هم وارد خیابان چهار مردان شدند که در داخل یکی از آنها امام خمینی به همراه پسرشان حاج احمد آقا خمینی نشسته بودند،مردم همین که اتومبیل حامل امامشان را مشاهده کردند، دیگر سر از پا نشناخته و به طرف اتومبیل هجوم بردند تا شاید امام را از فاصله نزدیک تری ببینند و جالب اینکه گروهی از جوانان بازوبندهای مخصوص انتظامات را نیز بر بازو داشتند خودشان در میان مردم سعی در هرچه بیشتر نزدیک تر شدن به امام را داشتند فیلم برداران و عکاس ها در میان ازدحام فوق العاده جمعیت سعی داشتند کاری کنند تا بلکه موفق شوند از صنحه رای دادن امام عکس و فیلم بگیرند، اما شلوغی به حدی بود که امام موفق نشدند برای دادن رای از اتومبیل پیاده بشوند، یک دقیقه بیشتر طول نکشید که قسمت جلو و عقب اتومبیلی که حامل امام بود به کلی در هم فشرده شد و حتی سقف آن نیز آسیب دید و درست در همین لحظات گروه خبرنگاران و فیلم برداران از محل مناسبی که قبلا برای خود در نظر گرفته بودند بر اثر فشار جمعیت همگی به روی زمین سرنگون شدند و در نتیجه دوربین فیلم برداری یکی از فیلم برداران خارجی شکست. در تمام این لحظات در حالی که اطرافیان امام همگی نگران سلامت ایشان بودند “لبخند”یک لحظه از لبان امام محو نمی شد و مرتب از لابلای جمعیت و از داخل اتومبیلی که دیگر شباهت چندانی به اتومبیل نداشت، برای مردم دست تکان می دادند، و بالاخره هم امام موفق به پیاده شدن از اتومبیل نشدند و شناسنامه و رای خود را به کمک احمد آقا خمینی از شیشه اتومبیل بیرون دادند و به همین ترتیب ورقه رای را گرفتند، امام با آرامش قسمت آری ورقه رای را جدا کردند و آن را برای انداختن در صندوق رای از شیشه اتومبیل بیرون فرستادند و پس از دریافت شناسنامه شان اتومبیل حامل ایشان در حالی که دیگر چیزی نمانده بود چرخ هایش از روی زمین بلند شود از میان ازدحام جمعیت خارج شد. خبرنگاران و فیلم برداران که موفق به ضبط لحظه دلخواه نشدند با این اعتقاد که این مهم برای آنها جنبه تاریخی و حیاتی دارد از طریق کمیته تبلیغات و انتشارات به منزل امام پیام فرستادند: که اگر ممکن است امام یکبار دیگر در جایی دیگر رای بدهند تا آنها موفق به عکس برداری و فیلم برداری از این صحنه شوند و ساعتی بعد امام در جواب این پیام، پیامی دیگر فرستادند به این مضمون: من یک نفر هستم و یک بار رای داده ام و بیش از یک بار حق این کار را ندارم.[10] و آیت الله خمینی پس از شرکت در رای گیری در گفتگویی کوتاه بیانات زیر را ایراد کردند:« امروز رفتم در محلی که شهداء قم جان خود را برای اسلام و جمهوری اسلام از دست دادند و برای اینکه آنها را شاد و ملت اسلام را دلگرم کنم، به جمهوری اسلامی رای دادم. من امیدوارم که همه ملت اسلام و همه ملت ایران موفق باشند و ملت ما رای به جمهوری اسلامی بدهند و جمهوری اسلامی برای ما سرنوشت آزاد و خوشبختی و استقلال هدیه می آورد و دشمنان اسلام می خواهند اخلال در امر کنند و ملت ما باید پافشاری کند و رای خودشان را به جمهوری اسلامی بدهند. البته بعد از این مرحله باز مراحل دیگر داریم و آن تاسیس مجلس موسسان است که باید به قانون جدید اساسی رای بدهد و بعد از آن انتخابات است که آنها باید نمایندگان خود را به مجلس بفرستند و مراحل نهایی ترین مراحل نهضت است و سپس مرحله ایران سازی فرا می رسد و پیاده شدن قانون اسلام در همه قشرهای مملکت آن هم آن است که ما آرزو داریم و امیدوارم با پشتیبانی همه ملت به آرزوی خودمان برسیم و قبل از همه از ملت می خواهم امروز و فردا هم رای بدهند. من از همه ملت می خواهم امروز و فردا رای بدهد که سعادت آنها در این است و رای خود را به صندوق بریزند و مواظب باشند که خیانتگران توفیق خرابکاری نیابند و اما در مورد اینکه فردا هم طوری شد که همه ملت نتوانند رای بدهند و اکثریت رای دهندگان زیاد باشد که مشکلاتی در کار رای دهندگان به وجود آید، دولت یک روز دیگر را تمدید خواهد کرد تا همه بتوانند رای خود را به صندوق ها بریزند همه ملت باید به پای صندوق های رای بروند و آزادندهر چه می خواهند بنویسند و به صندوق بریزند اگر چنانچه رای شان نه باشد، آزادند هر چه می خواهند بنویسند و نحوه حکومتی را که انتخاب می کنند در رای خود بنویسند ولی من توصیه می کنم برای اطاعت امر خدا کوشش کنند و به جمهوری اسلامی رای بدهند. خداوند همه شما را سعادت مند کند و ملت ما را به استقلال آزادی و رفاه برساند.[11]

پرده ی سوم: سخنان اعضای دولت موقت در هنگام رفراندوم و رای دادن به آن را به تصویر می کشانیم: احمد صدر حاج سید جوادی وزیر کشور در لحظات شروع رفراندوم طی پیامی از همه هموطنان خواست با شرکت در رفراندوم بزرگ، وظیفه ملی و مذهبی خود را انجام دهند. وزیر کشور دیروز پس از آنکه در مسجد نوریانی واقع در خیابان آق اولی حضور یافت و به جمهوری اسلامی رای داد با هلی کوپتر عازم قزوین شد تا بر حوزه های رای گیری در شهرستانها نظارت کند. احتمال ندارد وزیر کشور به چند مرکز استان برود. وزیر کشور قبلا در یک جلسه ملاقات با حقوقدانان دموکرات اروپایی شرکت کرد و مطالبی پیرامون اوضاع جاری ایران و مسئله رفراندوم اظهار داشت. صدر حاج سید جوادی از حقوقدانان دموکرات خواست در حوزه های رای گیری حضور یابند و بر رفراندوم ایران نظارت کنند.[12] به دنبال آن مهندس بازرگان نخست وزیر ایران ساعت ده امروز رای خود را در حوزه اخذ رای که در حیاط نخست وزیری مستقر شده بود به نفع جمهوری اسلامی به صندوق انداخت. خبرگزاری فرانسه ضمن مخابره این خبر از تهران نوشت: آقای بازرگان طی گفتگوی کوتاهی اعلام کرد:« که جمهوری اسلامی در عین حال اسلامی و دموکراتیک است. نخست وزیر اضافه کرد که روز گذشته در قُم ضمن ملاقات با آیت الله خمینی در مورد اساسنامه برای زنان ایران گفتگو کرده و تمام حقوق و آزادی آنان تضمین شده است. وی سپس افزود که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بی طرف و فعال خواهد بود و سعی می کند مناسبات کاملا دوستانه با تمام کشورها بر پایه احترام متقابل داشته باشد.[13] دکتر کریم سنجابی وزیر امور خارجه ساعت 10 صبح دیروز به حوزه اخذ رای خیابان جماران واقع در نیاوران آمد و پس از ایستادن در صف و انجام یک مصاحبه تلویزیونی به محل صندوق رای رفت و به جمهوری اسلامی رای داد. سنجابی در مصاحبه خود گفت: من خیلی خوشحالم که در کنار خواهران و برادران قرار دارم و در یک وظیفه بزرگ ملی شرکت می کنیم امروز روز ملی است که سرنوشت ملت ایران معلوم می شود و دو هویت اسلامیت و ملیت معلوم می گردد. حاکمیت مستقر می شود. قبلا حاکمیت بر ظلم و استبداد استوار بود من پیشنهاد می کنم امروز (روز جمعه 10 فروردین) را هر سال به عنوان یک روز بزرگ ملی جشن بگیرند. به نظر من این فرم رای گیری بهترین فرم رای گیری است. در رفراندوم و همه پرسی سؤال فقط یکی است و جواب هم با آری یا نه، آنها که غیر از این می گویند یا منفی بافند و یا به دنبال یک سودای دیگر و می خواهند اقلیت بودن خودشان را بدین وسیله مخفی کنند. آنان خود را از این ملت که با خواست خود به رای گیری آمده اند جدا می کنند. ملت ما در این مدت خود را متحد نشان داده ولی متاسفانه هم اکنون بعضی اشخاص بدینوسیله در صف رخنه کنند و وقفه به وجود بیاورند. جمهوری اسلامی یعنی جمهوری ملت ایران و جمهوری است بر اساس دموکراسی و بر اساس ملت ایران تعیین می شود آنها که منفی بافی می کنند کاری جز آن ندارند. وی می افزود که من به جمهوری اسلامی رای می دهم. در این موقع مردمی که در صف بودند فریاد زدند سلام بر سنجابی، درود بر خمینی می دادند [14] و روزنامه آیندگان در همین رابطه نوشت، چگونه چهره های سرشناس [دولت موقت]در همه پرسی[شرکت کردند]:« دکتر ابراهیم یزدی معاون نخست وزیر هم رای مثبت خود را به جمهوری اسلامی در حوزه نخست وزیری به صندوق انداخت. یزدی به هنگام رای دادن به نحوه رای گیری و علنی بودن صندوق رای و نبودن اتاقک مخصوصی برای اینکار به مسؤلین حوزه اعتراض کرد. با این توضیح و اعتراض معاون نخست وزیر بلافاصله جای صندوق رای عوض شد و صندوق رای را در داخل یک اتومبیل گذاشتند. عباس امیر انتظام معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت که همراه خانواده اش در حوزه رای گیری نخست وزیری بیش از نیم ساعت در صف ایستاده بود پس از دادن رای اش گفت: “من بنا به وظیفه شرعی و اجتماعی و ملی خودم و به خاطر احترام به خون شهیدان انقلاب به جمهوری اسلامی رای مثبت دادم. سالیان دراز خواست و اصرار رژیم طاغوتی بر این بود که مردم نسبت به سر نوشت خودشان و مملکتشان بی تفاوت باشند، و روی همین اصل یکی از آثار بسیار با ارزش انقلاب ایران، همین علاقه مردم در تعیین سرنوشت خودشان است و اگر هنوز هم کسانی باشند که همان ایده های بی تفاوتی گذشته را داشته باشند و در همه پرسی شرکت نکنند واقعا جای تاسف است. دکتر میناچی وزیر اطلاعات و تبلیغات هم روز گذشته رای مثبت خود را به جمهوری اسلامی در حوزه نخست وزیری به صندوق انداخت. میناچی در تشریح انگیزه اش برای انتخاب جمهوری اسلامی گفت: من معتقدم که ایدئولوژی اسلامی در صحنه پیکار و درگیری های ایدئولوژی های گوناگون غرب و شرق حرفها بسیار برای گفتن دارد و سابقه پانزده سال مبارزه در شرایط بسیار حاد خفقان موجب بارور شدن و شکل گرفتن هر چه بیشتر ایدئولوژی اسلامی شده است. میناچی یادآور شد که تفکرات اسلامی هم اکنون به سرعت به دنیا سرایت کرده و در این راه بیش از دویست جلد کتاب های فکری اسلامی را گسترش داده اند و به این ترتیب ایدئولوژی های مخالف را خلع سلاح کرده اند. وزیر اطلاعات و تبلیغات تاکید کرد که اسلام اینک یک رسالت عظیم جهانی به دوش دارد و به خوبی هم از عهده آن بر می آید.[15] داریوش فروهر وزیر کار و امور اجتماعی، در حوزه رای این وزارتخانه در آخر صف ایستاد تا نوبت رای دادنش فرا رسد. چند نفر که در آنجا حضور داشتند و برای رفع خستگی وزیر را به آب زرشک و چاغاله بادام میهمان کردند![16] آخرین اقدام دولت موقت در رابطه با رفراندوم، هم به وسیله آقای عبدالکریم لاهیجی سخنگوی جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر، کلید خورد و آن هم دعوت از یک گروه حقوقدان بین المللی برای نظارت بر امر همه پرسی در ایران بود، که پس از حضور گروه فوق به ایران، و بازدید از چند حوزه رای گیری در تهران، آقای لاهیجی در این باره گفت:« … این گروه از چند حوزه بازدید کردند و نظرشان در باره همه پرسی به طور کلی خوب بود. دکتر لاهیجی گفت: از صبح روز جمعه من به اتفاق گروه به تعدادی از حوزه های اخذ رای سر زدیم و سعی کردیم حوزه ها را در مکان های متفاوت از نظر بگذارنیم تا شکل و ترتیب رای گیری در حوزه های مختلف به دست آید. از جمله حوزه های دانشگاه، مسجد هدایت، میدان شهدا، مسجد امام حسین و … اعضای این گروه عکس گرفتند و فیلمبرداری کردند. نظرشان در باره رفراندوم و نحوه برگزاری آن به طور کلی خوب بود و آن چنانکه اظهار می دارند استقبال مردم و نظم آنها بیش از حد انتظارشان بوده است. دکتر لاهیجی افزود: تا آنجا که اطلاع دارم بعد از ظهر جمعه با آنها مصاحبه تلویزیونی انجام گرفته است. این گروه که صبح شنبه به قم رفتند. طی اقامتشان در تهران، با گروه های سیاسی مختلف هم تماس گرفتند تا نظر آنان را در باره ی همه پرسی جویا شوند.[17] در پایان این دو روز رفراندوم در ایران هم رئیس هیئت بین المللی حقوقدانان دموکرات گفت:« رفراندوم منطبق با شرایط ایران بود[و] تحریم بعضی گروه ها، قانونی بودن رفراندوم را نفی نمی کند…[18]

پرده ی چهارم: پس از رفراندوم در ایران، آیت الله خمینی در پیام به ملت ایران جمهوری اسلامی را رسما اعلام کرد که این پیام همانا مانیفست [برنامه و بیانیه]جمهوری اسلامی بود، که به وسیله آیت الله خمینی اعلام می شد، که متن کامل آن از این قرار بود: بسم الله الرحمن الرحیم. و نریدان نمن علی الذین استتضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین و صدق اله العظیم. من به ملت بزرگ ایران که در طول تاریخ شاهنشاهی که با استکبار خود آنان را خفیف شمردند و بر آنان کردند آنچه کردند صمیمانه تبریک می گویم. خداوند تعالی بر ما منت نهاد و رژیم استکبار را با دست توانای خود که قدرت مستضعفین است در هم پیچید و ملت عظیم ما را ائمه و پیشوای ملت های مستضعف نمود و با بر قراری جمهوری اسلامی وراثت حقه را بدانان ارزانی داشت. من در این روز مبارک روز امامت امت و روز فتح و ظفر ملت، جمهوری اسلامی ایران را اعلام می کنم. به دنیا اعلام می کنم که در تاریخ ایران چنین رفراندومی سابقه ندارد. که سرتاسر مملکت با شوق و شعف و عشق و علاقه به صندوق ها هجوم آورده و رای مثبت خود را در آن ریخته و رژیم طاغوتی را برای همیشه در زباله دان تاریخ دفن کنند. من از این همبستگی بی مانند که جز مشتی ماجراجو و بی خبر از خدا همه و همه به ندای آسمانی ” و اعتصمو بحبل الله جمعیا” لبیک گفتند و با تقریبا “اتفاق آرا” به جمهوری اسلامی رای مثبت دادند و رشد سیاسی و اجتماعی خود را به شرق و غرب ثابت کردند، تقدیر می کنم. مبارک باد بر شما روزی که پس از شهادت جوانان برومند و داغ دل مادران و پدران و رنج های طاقت فرسا، دشمن غول صفت و فرعون زمان را از پای در آوردید و با رای قاطع به جمهوری اسلامی، حکومت عدل الهی را اعلام نمودید. حکومتی که در آن جمع اقشار ملت با یک چشم دیده می شوند و نور عدالت الهی بر همه و همه به یک طور می تابد و باران رحمت قرآن و سنت بر همه کس به یکسان می بارد، مبارک باد شما را چنین حکومتی که در آن اختلاف نژاد و سیاه و سفید و ترک و فارس و لُر و کُرد و بلوچ مطرح نیست. همه برادر و برابرید، فقط و فقط کرامت در پناه تقوی، و برتری به اخلاق فاضله و اعمال صالحه هست. مبارک باد بر شما روزی که در آن تمام اقشار ملت به حقوق حقه می رسد. فرقی بین زن و مرد و اقلیت های مذهبی و دیگران در اجرای عدالت نیست. طاغوت دفن شد و طغیان و سرکشی به دنبال او دفن می شود و کشور از چنگال دشمن های داخلی و خارجی و چپاولگران و غارت پیشگان نجات یافت. اینک شما ملت شجاع پاسداران جمهوری اسلامی هستید. اینک شما هستید که باید این ارث الهی را با قدرت و قاطعیت حفظ کنید و نگذارید بقایای رژیم متعفن که در کمین نشسته اند و به طرفداران دزدان بین المللی و نفتخواران مفتخوار، در بین صفوف فشرده شما رخنه کنند. اینک شمائید که باید مقدرات خود را به دست بگیرید و مجال به فرصت طلبان ندهید و با قدرت الهی که مظهر آن جماعت است قدمهای بعدی را بر دارید و با فرستادن طبقه فاضله و امنای خود در مجلس موسسان، قانون اساسی جمهوری اسلامی را به تصویب رسانیده و همانطور که با عشق و علاقه به جمهوری اسلامی رای دادید به امنای امت رای دهید تا مجالی برای بداندیشان نماند. صبحگاه 12 فروردین که روز نخستین حکومت الله است از بزرگترین اعیاد مذهبی و ملی ماست. ملت ما باید این روز را عید بگیرند و زنده نگهدارند. روزی که کنگره های قصر 2500 سال حکومت طاغوتی فرو ریخت و سلطه شیطانی برای همیشه رخت بر بست و حکومت مستضعفین که حکومت خداست به جای آن نشست. هان ای ملت عزیز، که با خون جوانان خود حق خود را به دست آوردید، این حق را عزیز بشمرید و از آن پاسداری کنید و در تحت لوای اسلام و پرچم قرآن، عدالت الهی را با پشتیبانی خود اجرا نمائید. من با تمام قوا در خدمت شما که خدمت به اسلام است این چند روز آخر عمر را می گذرانم و از ملت انتظار آن دارم که با تمام قوا از اسلام و جمهوری اسلامی پاسداری کنند. من از دولت ها می خواهم که بدون وحشت از غرب و شرق، با استقلال و فکر و اراده، باقی مانده رژیم طاغوتی را که آثارش در تمام شئون کشور ریشه دارد پاکسازی کنند و فرهنگ و دادگستری و سایر وزارت خانه ها و ادارات که با فرم غربی و غربزدگی بر پا شده است به شکل اسلامی متحول کنند و به دنیا عدالت اجتماعی و استقلال فرهنگی و اقتصادی و سیاسی را نشان دهند. از خداوند تعالی عظمت و استقلال کشور و امت اسلامی را خواستارم. والسلام علیکم و رحمته الله. روح الله الموسوی الخمینی. 12 فروردین 58 – 3 جمادی الاول 99. [به دنبال آن]پیام وزیر گشور: شکر خدا که از مدد بخت روزگار بر وفق مدعیت همه کار و بار دوست. هموطنان عزیز پیام گرم و صمیمانه حضرت آیت الله العظمی خمینی را شنیدید. رای گیری رفراندوم در ساعت 10 عصر شنبه 11 فروردین 1358 خاتمه یافت. تا ساعت 12 شب مزبور از غالب حوزه های انتخابی نتیجه رای گیری دریافت گردید. و با توجه به کنترل و دقتی که از طرف ستاد انتخاباتی وزارت کشور به عمل آمد بیش از 98 در صد از واجدین شرایط برای دادن رای و نظرخواهی شرکت کردند و بیش از 97 در صد آنها به جمهوری اسلامی پاسخ آری دادند. شمارش قطعی آرا و آمار قاطع آن پس از وصول صورت جلسه های فرمانداری ها و بخشداری ها اعلام خواهد شد. در نتیجه از ساعت 12 شب یکشنبه 12 فروردین ماه 1358 هجری شمسی رژیم کشور ایران با پیام امام خمینی رسما جمهوری اسلامی اعلام می گردد بنده از طرف خود و دولت موقت انقلاب اسلامی و از طرف وزارت کشور از کلیه مردم عزیز ایران که با شوق و ذوق بی سابقه و با همبستگی کامل با اکثریت زیاد به جمهوری اسلامی رای داده اند تشکر می نمایم و نیز از کلیه همکاران عزیز خود در وزارت کشور که با پشتکار و زحمات شبانه روزی خود این مهم را به سامان رسانیده اید و همچنین از کلیه اعضاء هیات نظارت و بازرسان و کارکنان مسئله رفراندوم در سطح کشور به خاطر همکاری و زحمات آنها در این امر تشکر و سپاسگزاری می نمایم و توفیق و سلامت همه هموطنان عزیز را از خداوند متعال مسئلت دارم . احمد صدر حاج سید جوادی وزیر کشور.[19] و در ادامه آیت الله خمینی عصر یکشنبه، و در نخستین روزی که ایران روزگار جدیدی را نحت نظام جمهوری اسلامی آغاز می کرد، یک پیام [دیگر]رادیو تلویزیونی برای مردم فرستادند. که مکمل مانیفست جمهوری اسلامی بود که بخشی از آن مشابه پیام قبلی و پیام نوروزی ایشان بود. و بخش های دیگر آن از این قرار بود:«…من توقع‏‎ ‎‏این را داشتم که جامعۀ حقوق بشر اگر راست می گوید و طرفدار حقوق بشر است به ما‏‎ ‎‏اعتراض کند که اینها را چرا نگاه داشتید؛ این دژخیمان را باید همان روز اول کشته باشید!‏‎ ‎‏نه اینکه آنها را ما نگاه داشتیم و در حبسها الآن هستند ـ و حبسهای ما هم مثل حبسهای‏‎ ‎‏سابق نیست؛ حبسهایی است که در آنها اشخاص به هیچ وجه مورد اهانت، حتی نیستند ـ‏‎ ‎‏اینها به ما اعتراض کنند که چرا اینها را محاکمه کردید! اصلاً معنا ندارد محاکمۀ مجرم؛‏‎ ‎‏محاکمۀ مجرم یک امری است که مخالف با حقوق بشر است؟!‏ حقوق بشر اقتضا می کند که ما آنها را همان روز اول کشته باشیم برای اینکه مجرمند،‏‎ ‎‏و معلوم است که اینها مجرم هستند. آنکه باید برای او وکیل گرفت، آنکه باید به ادعای او‏‎ ‎‏گوش کرد، او متهم است نه مجرم. اینها متهم نیستند، اینها مجرم هستند. اینها اشخاصی‏‎ ‎‏بودند که در خیابانها مردم را کشته اند، زجر دادند، و ذخایر ما را ـ همه را ـ با خیانتها از بین‏‎ ‎‏برده اند. آیا آنهایی که کشته شده اند در این خیابانهای شهرهای مختلف ایران، اینها بشر‏‎ ‎‏نبودند؟ اینها حقوق ندارند؟ مدعیان طرفداری از حقوق بشر نسبت به اینها که کشته‏‎ ‎‏شده‏‏[‏‏اند‏‏]‏‏ چرا طرفداری نمی کنند؟ چرا به ما اشکال می کنند که شما چرا دژخیمان را‏‎ ‎‏می کشید؟ ‏ما در عین حال که اینها را ـ همه را ـ مجرم می دانیم و باید فقط هویت اینها ثابت بشود‏‎ ‎‏و آنها را باید همین که هویتشان ثابت شد کشت ـ نصیری ‏‏را‏‏ همین که هویتش ثابت شد که نصیری است باید کشت ـ مع ذلک چند روز نگه داشتند و محاکمه کردند و‏‎ ‎‏اقرارات او را ثبت کردند و او را کشتند. [همین جا باید دانست که به نقل از دکتر ابراهیم یزدی که در این محاکمه نقش بازجو[بازپرس] را به عهده داشت:« اولین گروه از دستگیر شدگان به حکم آقای خمینی اعدام شدند…بنابراین خودِ ایشان به عنوان حاکم شرع، حکم اعدام چهار نفر اول یعنی نصیری، رحیمی، خسرو داد و ناجی را صادر کردند…[20] آیا این جامعۀ حقوق بشر تصور نمی کند که مجرم‏‎ ‎‏را باید کشت برای حقوق بشر، برای اینکه حق خواهی کنیم ما از بشر ـ بشرهایی که اینها‏‎ ‎‏کشتند، زجر دادند، از بین بردند؟ ما اینها را مع ذلک محاکمه می کنیم و محاکمه کردیم؛‏‎ ‎‏ولیکن اعتقاد ما این است که مجرم محاکمه ندارد و باید کشت. لکن من متأسفم از اینکه‏‎ ‎‏باز غربزدگی در ماها هست، و ما ترس از این داریم که مبادا در روزنامه‏‏[‏‏های‏‎ ‎‏]‏‏غرب‏‎ ‎‏چیزی بنویسند و مثلاً مجلات غرب یک کلمه ای بنویسند آنها البته با عدل و انصاف‏‎ ‎‏مخالفند و آنها موافق به حقوق بشر نیستند. آنها حقوق اشخاصِ ابرقدرت را حفظ‏‎ ‎‏می کنند به اسم حقوق بشر!‏ در هر صورت ما بحمدالله در این رفراندم فاتح شدیم و حرفهایی که در مجلات‏‎ ‎‏خارج نوشته شد و چیزهایی که گفته شد همه باطل از کار درآمد. و بحمدالله ملت ما،‏‎ ‎‏قریب صددرصد، رأی به جمهوری اسلامی دادند؛ و از این به بعد بر عهدۀ ملت است که‏‎ ‎‏این جمهوری اسلامی را پیاده کند. ‏در جمهوری اسلامی باید تمام مسائلی که در ایران است متحول بشود. در جمهوری‏‎ ‎‏اسلامی باید دانشگاهها متحول بشود؛ دانشگاههای پیوسته، به دانشگاههای مستقل‏‎ ‎‏متبدل بشود. فرهنگ ما باید متبدل بشود؛ فرهنگ استعماری، فرهنگ استقلالی بشود.‏‎ ‎‏دادگستری ما باید متحول بشود؛ دادگستری غربی به دادگستری اسلامی متبدل بشود.‏‎ ‎‏اقتصاد ما باید متحول بشود؛ اقتصاد وابسته به اقتصاد مستقل متبدل بشود. تمام چیزهایی‏‎ ‎‏که در حکومت طاغوت بود و به تَبَع اجانب در این مملکت ضعیف، در این مملکت‏‎ ‎‏زیر دست، پیاده شده بود با استقرار حکومت اسلامی و حکومت جمهوری اسلامی تمام‏ اینها باید زیر و رو بشود. و باید مردم خودشان را اصلاح بکنند؛ و باید اشخاصی که ظالم‏‎ ‎‏هستند و به زیر دستها ظلم کردند، باید آنها دیگر ظلم نکنند. طبقات مختلف به طبقات‏‎ ‎‏پایین ظلم نکنند. باید حق فقرا، حق مستمندان داده بشود. تمام اینها در جمهوری اسلامی‏‎ ‎‏باید عمل بشود. و ملت وظیفه دارد که در جمهوری اسلامی پشتیبانی از دولتها بکند که به‏‎ ‎‏خدمت ملت هستند. اگر دولتی را دید که خلاف می کند، ملت باید تو دهنی به او بزند. اگر‏‎ ‎‏چنانچه دستگاه جابری را دید که می خواهد به آنها ظلم کند، باید شکایت از او بکنند و‏‎ ‎‏دادگاهها باید دادخواهی بکنند؛ و اگر نکردند خود ملت باید دادخواهی بکند، برود توی‏‎ ‎‏دهن آنها بزند. ‏در جمهوری اسلامی ظلم نیست. در جمهوری اسلامی اینطور مسائلی که زورگویی‏‎ ‎‏باشد نیست. فقیر و غنی؛ نمی تواند طبقۀ غنی بر طبقۀ فقیر زور بگوید، نمی تواند استثمار‏‎ ‎‏کند، نمی تواند آنها را با اجر کم وادار به عملهای زیاد بکند. باید مسائل اسلامی حل بشود‏‎ ‎‏در اینجا و پیاده بشود. باید مستضعفین را حمایت بکنند، باید مستضعفین تقویت بشوند؛ خداوند تعالی وعده فرموده است که مستضعفین ارض را با منت خودش و توفیق‏‎ ‎‏خودش بر مستکبرین غلبه دهد و آنها را امام قرار دهد پیشوا قرار دهد. وعدۀ خداوند‏‎ ‎‏تعالی نزدیک است. من امیدوارم که ما شاهد این وعده باشیم و مستضعفین بر مستکبرین‏‎ ‎‏غلبه کنند… ‎جمهوری اسلام است که می تواند همۀ‏‎ ‎‏مقاصد ایرانی را انجام دهد؛ جمهوری اسلام است که احکام مترقی او بر تمام احکامی که‏‎ ‎‏در سایر قشرها و سایر مکتبهاست تقدم دارد. ‏ما می بینیم که مدعیان دمکراتیک ـ دمکراسی ـ صحبت می کنند، ادعا می کنند لکن‏‎ ‎‏مکتبهای آنها در شرق یک نحو است و در غرب یک نحو؛ در شرق با دیکتاتوری عظیم ‎‏مردم آنجا مصادف هستند و در غرب هم همین طور. در طول این پنجاه سال جوانان ما در حبسها به سر‏‎ ‎‏بردند و چه بسا جوانانی ما داشتیم که در حبس پای آنها را اره کردند؛ آنها را روی تاوه ها‏‎ ‎‏بو دادند و تا این زمان آخر هم اینها در حبس بودند…حبسهای ما هم مثل حبسهای‏‎ ‎‏سابق نیست؛ حبسهایی است که در آنها اشخاص به هیچ وجه مورد اهانت، حتی نیستند…دمکراسی چیست. دمکراسی غربی اش فاسد است،‏‎ ‎‏شرقی اش هم فاسد است؛ “دمکراسی اسلامی” صحیح است و ما بعدها اگر توفیق پیدا‏‎ ‎‏کنیم به شرق و غرب اثبات می کنیم که این دمکراسی که ما داریم، این دمکراسی است نه‏‎ ‎‏آنکه شما دارید و طرفدار سرمایه دارهای بزرگ هستید و نه اینکه آنها دارند و‏‎ ‎‏طرفدارهای ابر قدرت هستند و همه مردم را در اختناق عظیم گذاشتند. ‏اختناق در اسلام نیست؛ آزادی است در اسلام برای همۀ طبقات: برای زن، برای‏‎ ‎‏مرد، برای سفید، برای سیاه، برای همه. مردم از این به بعد باید از خودشان بترسند نه از‏‎ ‎‏حکومت؛ از خودشان بترسند که نبادا خلاف بکنند. حکومت عدل ‏‏[‏‏از‏‏]‏‏ خلافها‏‎ ‎‏جلوگیری می کند، جزا می دهد. ما از خودمان باید بترسیم که خلاف نکنیم والاّ حکومت‏‎ ‎‏اسلام خلاف نخواهد کرد. دیگر قضیۀ سازمان امنیت در کار نیست، زجرهای سازمان‏‎ ‎‏امنیت دیگر در کار نیست؛ دیگر نمی توانند پاسبانها به ما زور بگویند و به ملت ما زور‏‎ ‎‏بگویند. دیگر نمی تواند دولت به ملت زور بگوید؛ دولت در حکومت اسلامی در‏‎ ‎‏خدمت ملت است، باید خدمتگزار ملت باشد. و ملت چنانچه نخست وزیر هم یک وقت‏‎ ‎‏ظلم کرد، در دادگاهها از او شکایت می کند و دادگاهها او را در دادگاه می برند؛ و جرم او‏‎ ‎‏اگر ثابت شد، به سزای اعمالش می رسد. این دیگر آنطور نیست که در اسلام بین‏‎ ‎‏نخست وزیر و بین غیر نخست وزیر فرق داشته باشد. خلیفۀ مسلمین در صدر اسلام با‏ یهودی ـ با اهل ذمه ای ـ که با هم یک مخالفتی داشتند در محضر قاضی حاضر شد و‏‎ ‎‏قاضی حکم برخلاف او کرد و سر به اطاعت گذاشت.‏ اسلام اینطور است … ان شاءالله وعده می دهم که‏‎ ‎‏ایران برای شما کار درست می کند، اسلام برای شما کارْ درست می کند، اسلام زندگی‏ شما را مرفه می کند، اسلام برای شما منزل درست می کند. اسلام آنقدری که در فکر‏‎ ‎‏مستمندان است در فکر دیگران نیست…[21] سرانجام روزنامه اطلاعات چند روز بعد از رفراندوم جمهوری اسلامی در صفحه اول خود با تیتر درشت و بیاد ماندنی از قول احمد نوربخش مسؤول ستاد مرکزی رفراندوم در وزارت کشور اعلام کرد:« بر اساس آمار 20 میلیون و 288 هزار و 21 نفر در ایران در رفراندوم شرکت کرده اند. احمد نوربخش مسؤل ستاد رفراندوم وزارت کشور گفت: طبق آمار وصولی که بر اساس استخراج تلفن گرام از سراسر کشور به ستاد مرکزی رفراندوم در وزارت کشور رسیده است 20 میلیون و 288 هزار و 21 نفر در سراسر کشور در رفراندوم جمهوری اسلامی شرکت کرده اند. از این عده 20 میلیون و 147 هزار و 55 نفر به جمهوری اسلامی رای “آری” و 140 هزار و 966 نفر رای “نه” داده اند. وی افزود: واجدین شرایط برای رای دادن در کشور حدود 22 میلیون و 800 هزار نفر بر آورد شده بود. در تهران یک میلیون و 970 هزار و 222 نفر به جمهوری اسلامی رای “آری” و 57 هزار و 979 نفر رای “نه” داده اند. آراء به دست آمده در شمیران و شهر ری نیز عبارت است از: در شمیران 252 هزار و 10 نفر “آری” و 10 هزار و 601 نفر “نه” در ری 780 هزار و 784 نفر “آری” و 2 هزار و 532 نفر “نه”. نوربخش اضافه کرد: بعد از تهران در شهرهای مشهد و تبریز بیشترین آرا به صندوقهای رای ریخته شده است. همچنین یک هفته مهلت برای کسانی که شکایتی از رفراندوم داشته باشند در نظر گرفته شده است.[22]