اندیشه ، فلسفه
در آثار فیلسوف بزرگ قرن هجدهم آلمان، انگیزههای انقلابیون فرانسه ستایش میشود، بدون آنکه بر عمل انقلابی و کنش براندازی مهر تأیید بزند. کانت به صراحت مردم را، حتی تحت ظلم حکومت خودکامه، فاقد حق انقلاب میدانست، و در عین حال، آزادی و عدالت را از اصول اولیهی نظام اخلاقی و سیاسی وامینمود. چارهی رفع چنین تعارضهایی چیست؟ «با یک انقلاب شاید براندازی خودکامگی فردی و زورگویی آزمندانه و یا قدرتپرستانه به دست آید. اما اصلاح واقعی شیوهی تفکر از آن برنمیآید و خامداوریهای تازه در کنار خامداوریهای کهن افزار رهبری تودهی عظیم اندیشهباختگان میشود.» Continue reading
من تردید دارم که نویسندهای وجود داشته باشد که در مقطعی از زندگی ناگزیر نشده باشد به خاطر الزامهای زندگی کارش را کنار بگذارد. بیماری، وظیفه، خوشی، اندوه، انطباق، نگرانی، فشار، سفر، مراجعان و تعطیلات، جملگی عواملی هستند که ممکن است هفتهها، ماهها یا سالها جای نوشتن را غصب کنند و آن را به کناری برانند. گاهی اوقات نویسنده ممکن است دوران آیش را پشت سر بگذارد و با شور و حالی تازه به کار بپردازد. اما در این میان پردهها غالباً ضربههای ساعت در واقع ناقوس مرگ قریحهای خوش را به صدا در میآورند. Continue reading
حمید یوسفی: خلیل ملکی، یکی از فیگورهای مهم تاریخی سیاسی ایران است که چه قبل از انقلاب و چه پس از آن، صحبت درباره فعالیت سیاسی او بسیار است. او از اعضای ۵۳ نفر بود که در دوره پهلوی اول به زندان افتاد و پس از سقوط رضاشاه، به حزب توده پیوست و سپس در سال ۱۳۲۶ از این حزب جدا و به منتقد جدی Continue reading
تماشای طلوع و غروب آفتاب، خیره شدن به آسمان شب، گذراندن اوقاتی در دل طبیعت، به دشت و کوه زدن و رهایی موقت از بوق و دود و دغدغه، کنار رودخانهای نشستن و گوش سپردن به نوای آب، همگی از بیتکلفترین فراغتهای انسان بوده است. بومگردی (اکوتوریسم) در پی حفاظت از مناظر طبیعی بکر و زیباییهای منحصربهفرد Continue reading
سوتلانا الکسیویچ، روزنامهنگار و نویسندهی اهل بلاروس است که در سال ۲۰۱۵ برندهی جایزهی نوبل ادبیات شد. او در آثارش از طریق مصاحبه و بازنمایاندن تجربهی زیستهی مردم مختلف، زندگی تحت حکومت شوروی و دوران پس از آن را به تصویر میکشد. از آثار او که به فارسی ترجمه شده است میتوان به جنگ چهرهی زنانه ندارد، Continue reading
ژرمنها به سرزمین ما پنداری چه دیر آمدند؛ در میانه جنگ اول بینالملل لورنس ایران ”ویلهلم واسموس” به دلیران تنگستان میگوید ویلهلم قیصر مسیحی آلمان، مسلمان گشته و به مکه مشرف شده و با تغییر نام حاج ولیالله خوانده میشود. شوآن فریتیوف رئیس فرقه مریمیه (شیخ و مراد پیشین دکتر سید حسین نصر) نیز معتقد بود Continue reading
فرانتس فانون شصت سال است که درگذشته است، ولی همچنان در جنبش سیاهان آمریکا از او نقلقول میکنند. و در آسیبشناسی نسلهای دوم و سوم مهاجران شمال آفریقا در فرانسه. و در توصیف خزان زودهنگام بهار عربی. و حتی در توجیه حجاب اجباری در جمهوری اسلامی ایران. باورش دشوار است که فانون سیوشش سال بیشتر عمر نکرد اما اندیشههایش چنین نافذ بوده است. مگر چه گفته و چه کرده Continue reading
▪️سال ۷۷ با ورودم به مرکز تربیت معلم وابسته به آموزش و پرورش که اینک دانشگاه فرهنگیان نام گرفته، اولین موضوعاتی که توجه من را جلب کرد، سطح سواد بسیار پایین اساتید و کیفیت خیلی بد آموزش در این دانشگاه و در مقابل آن، جوِ بسیار خفقان آور، سرشار از تملق و ریا، عاری از آزادی حتی در پوشش و انتخاب جنس شلوار و Continue reading
متن زیر با مراجعه به سادهترین منابعی که در زبان آلمانی در بارهی نقد خرد ناب کانت وجود دارد، نوشته شده است. گرچه شرح دادن فلسفهی کانت به زبانی ساده کار بسیار مشکلی است، اما باید «جرات» کرد و به آثاری که تاثیر سرنوشتسازی در تاریخ اندیشهی بشری داشتهاند، رها از کمالگرایی، نزدیک شد و نقش آنها را در مسیر آزاداندیشی شناخت. Continue reading
روزنامهی شرق نوشت: نشست «بازخوانی تجربه تجدد» با سخنرانی هاشم آقاجری و حسین مصباحیان به همت مؤسسه «سیاووشان» به صورت مجازی برگزار شد. در این نشست آقاجری با عنوان «ما و چهار ساحت مدرنیته بورژوایی غرب» تاریخ شكلگیری مدرنیته در چند قرن اخیر و انواع روایتهای اروپامحور و غیراروپامحور از آن را توضیح Continue reading
اقتصاد خراب، بلایای زیستمحیطی و حتی قدرت گرفتن دونالد ترامپ؛ نئولیبرالیسم در همهی این موارد نقش داشته است. چرا چپ سیاسی نتوانسته است که جایگزینی برای آن بیافریند؟ «جایگزینی نیست»… رونالد ریگان و مارگارت تاچر در کاخ سفید. عکس: رکس فیچرز تصور کنید که مردم اتحاد جماهیر شوروی اصلاً نمیدانستند کمونیسم چیست. ما اغلب برای ایدئولوژیای که بر زندگیمان حاکم است، نامی نداریم. اگر در گفتگو به آن اشاره کنید، دیگران با بیاعتنایی شانه بالا میاندازند. حتی اگر مخاطبان شما این اصطلاح را قبلاً شنیده باشند، به سختی میتوانند آن را تعریف کنند. نئولیبرالیسم: میدانید چیست؟ Continue reading
ناسيوناليسم يا ميهندوستي در گفتوگو با ناصر فكوهي : وقتي همبستگي اجتماعي كاهش مييابد تاكيد بر ريشههاي فرهنگي در بستر ملي ميتواند كاركرد مناسبي در جلوگيري از گسست اجتماعي داشته باشد. ناسيوناليسم به باور برخي همان ريسماني است كه با تمسك به آن ميتوان هويت جمعي اقوام و پيروان مذاهب مختلفي كه در يك سرزمين زندگي ميكنند و مليت مشتركي دارند را تقويت كرد. ناصر فكوهي اما با تاكيد بر تمايز ميان ناسيوناليسم و ميهندوستي سعي ميكند به بيان آفات و خطرات ناسوناليسم بپردازد. Continue reading
پیشگفتار : دومین نیمه از دومین دهۀ هزاره سوم زمانی مساعد برای نوشتن کتابی درباره روند تاریخی پیشرفت و علل آن به نظر نمیرسد. در زمان نوشتن این کتاب، کشور من [آمریکا] توسط افرادی رهبری میشود که نگاهی تیره نسبت به زمان حال دارند: «مادران و کودکانی که در فقر دست و پا میزنند … سیستم آموزشی که Continue reading
شاید بارها و بارها از دوستان و آشنایان شنیده باشیم که «ما یک فرهنگ غنی و تاریخ آریایی ۶۰۰۰ ساله داریم که مایهٔ مباهات ما است.» چنانچه بخواهیم نیمهٔ پُر لیوان را نگاه کنیم، به طور حتم چنین دیدگاهی به نظر صحیح میرسد؛ زمانی که ما سالیان سال دارای فرهنگ، تمدن، دانشگاه، حقوق بشر و … بودیم، سایر نقاط جهان در بَربَریت به سر میبردند اما کمتر اتفاق افتاده تا کسی عینک تعصب را برداشته و به نیمهٔ خالی لیوان هم نگاه کند! آیا اگر واقعگرایانه به فرهنگ فعلی خود نگاه کنیم، باز هم به پیشینهٔ ۶۰۰۰ سالهٔ خود افتخار میکنیم؟ آیا اگر بدون تعصب به رفتارمان بیاندیشیم، باز هم اعتقاد داریم که اسلام ناب محمدی Continue reading
صبح روزسهشنبه ۲۸دیماه ۱۳۵۵چند نفر در حوالی خیابان فرحآباد ژاله واقع در شرق تهران راه را بر روی یک پیکان تعلیمِ رانندگی میبندند. یک نفر در جلو و چهار نفر در صندلی عقبِ ماشین جای میگیرند، نفری که در صندلی جلو نشسته است خطاب به راننده میگوید: «ما چریک فدایی خلق هستیم و ساواکیها به خانۀ ما حمله Continue reading
تاریخنگاران موج مداومی از پژوهشهای حامی این استدلال را تولید کردهاند که میگوید: بردهداری در ایالات متحده هم عمیقاً سرمایهدارانه بود و هم نقشآفرینی بنیادین در دنیای صنعتی نوظهوری داشت که تفنگها، کشتیها و بمبهایش سرانجام زوال بردهداری را رقم زدند. کتابهای ادوارد بَپتیست، اسون بکرت و والتر جانسون بیشترین سروصدا را به پا کردهاند. ولی کتابهای آنها، در کنار آثار تاریخنگارانی مانند داینا رَمیبری، ست راکمن، کیتلین رُزنتال، کلوین شرمرهورن و دیگران، عملاً زیرحوزهای از ادبیات پژوهشی را راهاندازی کرده است: بردگی انسانها چگونه یک ابرقدرت مدرن غربی را آفرید؟ Continue reading
کلمۀ نژاد ابتدا برای اصلاح ویژگیهای حیوانات یا حتی گیاهان به کار میرفت. اما اروپاییان، با گسترش استعمار، آرامآرام رنگینپوستان را هم نژادبندی کردند. فرانسیسکو بتنکورت معتقد است آنچه اول میآید رفتار تبعیضآمیز است و سپس نوبت به نظریۀ نژادها میرسد. اگر فقط تعصب داشته باشید، نژادپرست نیستید. نژادپرستی برای وقتی است که عمل تبعیضآمیز همراه تعصبتان شود. بتنکورت پنج کتابی را معرفی میکند که در تحقیق دربارۀ نژادپرستی بیشترین اثر را بر او گذاشتهاند. Continue reading
به جای مقدمه: شاید این نوشته به نوعی تبارشناسی مارکس، مارکسیسم، لنینیسم و چنبش چپ در حد یک مقاله باشد که نیاز به آن را از مدتها قبل برای روشنگری خودم احساس میکردم، احساس به اینکه خلاصه در حوزۀ بینش در جهان، سیاست، اقتصاد، ایدئولوژی و … جایگاه من کجاست و “من کی هستم”. رسیدن به پاسخ قابل قبول این پرسش، خیلی آسان نیست، چرا که زمان، تیمِ تحقیق و پول میخواهد تا در یک پژوهشی ژرف شرکت کنی و به یک پاسخ نسبی دست یابی، که از توان کسانی مثل من خارج است زیرا که: Continue reading
- کسانی که هم نسل من هستند یعنی در دهه ۳۰ وارد دبستان شدند، به یاد دارند که موضوع «علم بهتر است یا ثروت» یا اینکه ثروت خوشبختی نمیآورد، در زمره کارهای انشاییمان بود. پنداشت رایح و باور عمومی حاکی از این بود که فضیلت و خوشبختی ربطی به ثروت و سطح درآمد ندارند. گویا حسب و حال نسل جوان امروز از این قرار است که گرفتار حکمهای اخلاقی کلی نیست و فضای فکری حاکم در جهت وارونه آن انشاهای اخلاقی است و بسیاری کسان بیکمترین تردیدی خوشبختی را در رابطه با سطح درآمد میبینند. گذشته از برخوردهای انشایی، اخلاقی و نیز ایدئولوژیک، راست اینکه حکم دادن در
اگر «ال گور» در سال ۲۰۰۰ به جای «جرج بوش پسر» به کاخ سفید راه می یافت؛ آیا احمدی نژاد با پشتوانه سپاه به ریاست جمهوری می رسید؟ شاید این سئوال با یک بار خواندن بی ربط به نظر رسد؛ اما با نگاهی مقایسه ای به تحولات سیاسی، اجتماعی ایران و سیاست خارجی آمریکا از دوره مصدق تا کنون می توان دریافت که تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران با روی کار آمدن متناوب دولت های دموکرات و جمهوری خواه در آمریکا نسبت محسوسی دارد. Continue reading