«زندان قصر جای مخوفی است. دیوارهای عظیم و متعّدد و کریدورهایی که زندان را احاطه کرده در تازه وارد چنین تاثیر می‌گذارد که انگار کسی که به دام این زندان افتاده‌است هیچ وقت‌‌‌‌ رها نمی‌شود». بزرگ علوی، کتاب «پنجاه‌و‌سه نفر» این بحث به زندان قصر یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین زندان‌های رژیم پیشین و از بناهای قدیمی Continue reading →

در روزهای پایانیِ تابستان ۱۹۸۷، به لطف بورس دانشجویی دولت فرانسه، برای تکمیل تحصیلاتم در زبان و ادبیات روسی با چمدانی پر از کاغذ توالت و کیسه‌ی پلاستیکی به مسکو رسیدم. شهر برای بزرگداشت هفتادمین سالگرد انقلاب اکتبر آماده می‌شد. خیابان طولانیِ Continue reading →

نام ژان پل سارتر (Jean-Paul Sartre 1905-1980) در ایران با عنوان دبستان فکری «اگزیستانسیالیسم» پیوند خورده است (13)، اگر چه بسیاری تلاش می ورزند حریفش مارتین هایدگر را در این مقام با او سهیم کنند. ما برای این مکتب هنوز ترجمه درخوری نداریم. مهم ترین دلیل این امر آنست که نخستین ایرانیانِ شناسنده ی Continue reading →

گام نخست برای تبدیل شدن یک کشور به قدرت بزرگ وجود نظام اقتصادی و سیاسی آزاد و حکومت قانون است تا همۀ افراد یک کشور بتوانند هدف‌ها و ابتکارهای خود [را] دنبال کنند و بتوانند سهمی در ثروت و بهره‌ای از قدرت داشته باشند. این‌که مسئولان کشوری اراده کنند تا کشور خود را به قدرتی در جهان تبدیل کنند، بویژه در کشوری که فساد همۀ نهادهای آن را به تباهی Continue reading →

توضیح مترجم: انصاف آغاز انسانیت است. نیچه مسیحاستیز را در مخالفت با مسیح نوشت اما به‌رغم دشمنی با مسیح، انصاف نگه داشت و در همین کتاب او را «نجیب‌ترین انسان» دانست. آنچه در ادامه می‌خوانید نمونه‌ای درخشان از انتقاد منصفانه است Continue reading →

یکی از بزرگ‌ترین پیروزی‌های نظامیِ روسیه مقارن بود با سردترین زمستان اروپا در طول پانصد سال. در آغاز قرن هجدهم پطر کبیر، تزار روسیه، کوشید تا نیروهای سهمگین چارلز دوازدهم، پادشاه سوئد، که به سمت مسکو پیش می‌آمدند، را دفع کند. Continue reading →

در ۱۹۸۰ آذربایجان نخستین اعتراضات را علیه استبداد مذهبی که با انقلاب اسلامی در ایران به اقتدار رسیده بود، در فضای همگانی پدید آورد؛ مطالبات معترضان که به واسطه حمایت سید کاظم شریعتمداری و مدیریت تجمعات Continue reading →

آذر سرد و غمگین چنان در غم بیست و یکمین روز خود و تجربه محزون حکومت ملی آزربایجان فرو رفته که ما را از یاد آوری روزهای غمگین دیگری که حکومت تهران در همین ماه به ما تحمیل کرد غافل کرده است . آذر سرد و غمگین سوگوار شهدای دیگری نیز می باشد که نخستین اعتراض رسمی بر علیه فاشیسم آریایی – اسلامی بعد Continue reading →

مروری بر کتاب «تجربه دولت بختیار در انقلاب بهمن ۱۳۵۷» برای ایران امروز (انتشارات فروغ، آلمان، ۲۰۲۰) “تجربه دولت بختیار در انقلاب بهمن ۱۳۵۷” به ویراستاری حمید اکبری و آذر خونانی-اکبری، کتابی است حاوی مقالاتی که هر کدام تجربه‌ای کاربردی است. به باورم خوانش این تجربیات از تاریخ معاصر ایران همچون چراغی روشن است به سوی آینده‌ای روشن برای ایران. این آینده جز با ایمان به تمامیت ارضی ایران، Continue reading →

آخوندها در میان بودند و هایزر شیرازه ارتش را گسیخت: زبیگنیف برژینسکی، مشاور امنیت ملی کارتر، رئیس‌جمهوری آمریکا در زمان آشوب‌های سال ۱۳۵۷ ایران، مدعی است که دولت آمریکا در دسامبر ۱۹۷۸ (دی‌ ۱۳۵۷) به این جمع‌بندی رسیده بود که حفظ شاه در وضعیت آن روز ایران امکان‌پذیر نیست و با این جمع‌بندی، رابرت ارنست هایزر، ژنرال چهارستاره نیروی هوایی آمریکا، روز ۱۴ دی ۱۳۵۷ برای اجرای ماموریتی اعلام‌نشده، مخفیانه به ایران وارد شد. Continue reading →

اینکه برخی، تحولات اخیر کشورمان را صرفا به حوزه فرهنگی تقلیل دهند، چندان واقع بینانه نیست. ما نیاز داریم که داشته‌های خود، منطق رشد و پیشرفت در جهان امروز، و نگاه ریشه‌ای و عمیق و مدبرانه به چالش‌ها و مشکلاتمان را بار دیگر مرور کنیم. مهاجران ایرانی جز تحصیلکرده‌ترین و فرهیخته‌ترین قشر‌های جامعه مهاجرتی در کشوری نظیر آمریکا هستند. به راستی جایگاه این اقشار در سازندگی کشور کجاست؟ Continue reading →

یکی از واقعیت‌های انقلاب‌ها برآمدن رهبران تازه در زمانی کوتاه است. تجربه‌ی انقلاب‌های گذشته نشان می‌دهد که برآمدن رهبران نامناسب و نادیده‌گرفتن نشانه‌های خطر از سوی جامعه‌، هزینه‌های گزافی برای اهداف انقلاب و جانِ مردم و گاه خودِ آن افراد در پی داشته است. نگاهی به زندگی روبسپیر، انقلابی فرانسوی، نشان می‌دهد که چگونه او ظاهراً از شخصی به‌شدت Continue reading →

روز پنجشنبه ۱۷ مرداد ۱۳۷۰ (۸ اوت ۱۹۹۱) پیکر شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر دوره پهلوی و دستیارش سروش کتیبه، هنگامی که ۴۸ ساعت از مرگ آن‌ها گذشته بود، در محل اقامتشان در ویلای شماره‌ٔ ۳۷ کوچه کلوزه در شهرک سورن نزدیک پاریس کشف شد. دلیل مرگ شکستگی حنجره، خفگی و ضربات متعدد کارد که باعث خونریزی شدید شده بود، عنوان شد. عاملان ترور دو اسلحه سرد، یک کارد نان‌بری و یک کارد گوشت‌بری را که برای به انجام رساندن ماموریتشان به کار گرفته بودند از آشپزخانهٔ منزل بختیار برداشته و هر دو را پس از قتل در همان جا رها کرده بودند. Continue reading →

مسعود رجوی، رهبر منافقین، جزو معدود بازماندگان نسل اولیه سازمان مجاهدین ‌خلق بود که شهریورماه ۱۳۵۰ توسط ساواک دستگیر شده بودند. بهمن همان سال، دادگاه ۱۱ نفر از اعضای اصلی سازمان برگزار و طی آن متهمین ردیف یک تا چهار (ناصر صادق، محمد بازرگانی، مسعود رجوی و علی میهن‌دوست) به اعدام و سایرین به حبس محکوم می‌شوند. چند ماه بعد در دادگاه تجدیدنظر هم همین حکم تائید می‌شود، اما فردای اجرای حکم، روزنامه‌ها اعلام می‌کنند مجازات مسعود رجوی به دلیل همکاری در جریان رسیدگی به پرونده، از جانب شاه با یک درجه تخفیف به حبس ‌ابد تبدیل شده است. Continue reading →

سر پیتر رمزباتم (Sir Peter Ramsbotham) در سه سال حساس (۵۳-۱۳۵۰) سفیر بریتانیا در تهران بود؛ سال‌های خروج قوای انگلیسی از خلیج فارس و اعاده حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه و جدایی بحرین. رمزباتم سال ۱۳۳۰ عضو هیات مذاکره‌کننده با محمد مصدق درباره مساله نفت بود و ۲۰ سال بعد، پیش از اینکه به عنوان سفیر راهی تهران شود، سفیر بریتانیا در قبرس بود و سپس جانشین سر دنیس رایت در ایران شد و پس از پایان ماموریت ۳ ساله‌اش، به مدت ۳ سال سفیر بریتانیا در سازمان ملل شد. رمزباتم قبل از بازنشستگی، حاکم برمودا و پیش از درگذشتش در ۹ آوریل ۲۰۱۰ در سن ۹۱ سالگی، نماینده مادام‌العمر Continue reading →

تاریخ ایرانی: در دوره معاصر معمولا یک حادثه یا یک بحران و فاجعه را در دو محور یا در دو بردار و از دو منظر می‌بینند که عبارتند از آگاهی تاریخی و حافظه تاریخی که دومی را ذخیره شده در «خاطره» جمعی نیز می‌گویند که طول عمر آن یکی دو نسل بیشتر نیست. آگاهی با حافظه همواره ناسازگار است؛ یکی نظر به گذشته دارد و دیگری به آینده می‌نگرد. حال اینکه حافظه تاریخی در مدارس و رسانه‌ها مورد توجه جمعی قرار گیرد یا اینکه آگاه تاریخی مد نظر باشد، بستگی به ساختار سیاسی «نظام» یک کشور دارد که کدام یک را برجسته کند و کدام را به دیار «نسیان» تبعید کند. Continue reading →

از 7 هزار سال پیش مردم به رصد ستارگان، شرایط جوی، حکمت نیاکان برای حدس آینده علاقه داشتند. انسان ها اجرام نورانی سیارات، ستارگان، کهکشانها را با تخیلات و آمال خود نام گذاردند. چرا مردم مدام آسمان نورانی دیدنی و اسطوره نیاکان در حافظه گروهی را بهم پیوند زدند؟ زندگی و تندرستی روی زمین در گرو تغییرات آسمانی باران، سیل، خشکی، آذرخش، باد، خورشید، شب بودند. تصویر سازی، حجاری، قالی در پاسخ به نیاز به نشان دادن تجریدات چون بدی، شجاعت، عشق با محسوسات چون کژدم، شیر، قلب است. Continue reading →

خانم‌ها و آقایان محترم سلام بر شما. بعد از آنکه گورباچف به میهمانی خاک رفت یا بهتر بگویم شتر مرگ بر در خانه‌اش خوابید، فراز و فرود زندگی او مرا به مکث کشید. حاصل آن درنگ را با شما در میان می‌گذارم. نمی‌خواهم به شرح کامل زندگی و آراء او بپردازم، سال‌ها پیش در این مورد نوشته‌‌ام، اینجا فقط اشاره‌وار، ۴۰ گزاره را با شما در میان می‌گذارم. Continue reading →