چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در صنعت هیدروژن

انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در دستگاه‌های الکترولیز برای تولید هیدروژن سبز در سال ۲۰۲۴ بیش از دو برابر شود و به ۵ میلیارد دلار برسد که از استقرار ظرفیت جدید و افزایش هزینه‌ها ناشی می‌شود و در سال‌های اخیر به توسعه این بخش ضربه‌ زده است. در ادامه به ذکر نکاتی در خصوص سرمایه‌گذاری در صنعت هیدروژن خواهیم پرداخت. 1-  قطعیت‌نداشتن سیاست‌ها، تورم هزینه‌ها و دشواری تامین توافق‌نامه‌های رقابتی موانع رایجی است که سبب تاخیر در اجرای پروژه‌های هیدروژن کم‌کربن و تجدیدپذیر شده است. طبق داده‌های موسسه «پلاتس»، اقلیت کوچکی حدود ۷ درصد از پروژه‌های اعلام‌شده جهانی هیدروژن پاک به مرحله تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری رسیده است.

به گفته تحلیلگران این موسسه، هزینه‌های الکترولیز از سال ۲۰۲۱ تاکنون بین ۲۰ تا ۴۵ درصد افزایش یافته است، در حالیکه انتظار می‌رفت این هزینه‌ها به‌واسطه توسعه فناوری‌ها تا سال ۲۰۳۰ بین ۱۵ تا ۳۰ درصد کاهش یابد. «آژانس بین‌المللی انرژی» اعلام کرد که بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در سال جاری از سوی مصرف‌کنندگان فعلی هیدروژن در بخش‌های پالایش و مواد شیمیایی و نه صنایع جدید با ریسک بالاتر برای هیدروژن مانند حمل‌ونقل انجام می‌شود. 2-  چین با ۴۰ درصد از سرمایه‌گذاری جهانی الکترولیز بیشترین سهم را به خود اختصاص داده، درحالیکه سهم اروپا کمتر از یک‌سوم و سهم ایالات متحده حدود ۱۵درصد است. انتظار می‌رود یک کارخانه هیدروژن سبز با ظرفیت سالانه ۳۲ هزار تن در سال ۲۰۲۴ برای تولید آمونیاک در چین آغاز به‌کار کند. علاوه بر این، بیش از ۲۰ پروژه با ظرفیت کل 6.9 گیگاوات تا سال ۲۰۲۶ به بهره‌برداری خواهند رسید.

همچنین شرکت پرتغالی «گالپ انرژی» در اروپا ۲۷۰ میلیون دلار در پروژه الکترولیزکننده ۱۰۰ مگاواتی خود با نام Sines (با ظرفیت تولید سالانه ۱۵ هزار تن هیدروژن) سرمایه‌گذاری می‌کند، همچنین ۷ میلیارد دلار در کارخانه ۷۰۰ مگاواتی فولاد سبز در سوئد سرمایه‌گذاری انجام خواهد شد. 3-  اعطاء اعتبارات مالیاتی تحت قانون کاهش تورم در ایالات متحده سرمایه‌گذاری سبز را تقویت کرده و اکنون تعدادی پروژه توسعه هیدروژن در مقیاس بزرگ در حال اجرا است. «آژانس بین‌المللی انرژی» در گزارش خود اشاره کرده که برای نمونه شرکت «فورتسکیو» در حال توسعه یک کارخانه تولید هیدروژن مایع با ظرفیت سالانه ۱۱ هزار تن در آریزونا است که سال ۲۰۲۶ آغاز به‌کار خواهد کرد. طبق داده‌های «پلاتس»، هزینه‌های تولید هیدروژن در ایالات متحده از طریق الکترولیز قلیایی، مبتنی بر شبکه کمترین قیمت در سطح جهان است. متوسط قیمت آن در آوریل ۲۰۲۴ در ساحل خلیج مکزیک 2060 دلار به ازای هر کیلوگرم بود. 4-  «آژانس بین‌المللی انرژی» اعلام کرد اگر تصمیم‌های سرمایه‌گذاری نهایی برنامه‌ریزی‌شده در سال جاری اتخاذ شود، سرمایه‌گذاری در بخش جذب، استفاده و ذخیره‌سازی کربن می‌تواند تا سال ۲۰۲۵، ۱۰ برابر شود و به ۲۶ میلیارد دلار افزایش یابد. این آژانس گفت که بیش از ۱۱۰ تاسیسات جذب و پروژه‌های حمل و ذخیره‌سازی کربن ممکن است در سال ۲۰۲۴ به مرحله‌ تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری برسد.

در سال گذشته میلادی، ۲۰ پروژه در مقیاس تجاری در این حوزه به مرحله‌‎ تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری رسیده بود. طبق پروژه‌های برنامه‌ریزی‌شده، تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت سالانه تاسیسات جذب دی‌اکسیدکربن جهان به ۴۳۰ میلیون تن و ظرفیت ذخیره‌سازی به ۶۲۰ میلیون تن خواهد رسید. با این حال، «آژانس بین‌المللی انرژی» اعلام کرد هنوز این سوال بدون جواب وجود دارد که آیا تمام پروژه‌های برنامه‌ریزی‌شده تا سال ۲۰۳۰ محقق می‌شوند یا خیر. 5-  شرکت‌های نفت و گاز پیشرو توسعه‌ پروژه‌های جذب، استفاده و ذخیره‌سازی کربن (CCUS) در جهان هستند. «شرکت ملی نفت ابوظبی» در سپتامبر ۲۰۲۳ یک پروژه با ظرفیت جذب سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن را در مرحله تصمیم‌گیری نهایی سرمایه‌گذاری قرار داده است. «آژانس بین‌المللی انرژی» همچنین در گزارش خود با اشاره به پیشرفت‌ها در بسیاری از پروژه‌های فناوری جذب مستقیم کربن از هوا (DAC) اعلام کرده است که سرمایه‌گذاری سالانه در این فناوری بیش از دو برابر شده و در سال ۲۰۲۴ به ۶۶۰ میلیون دلار خواهد رسید.

بزرگ‌ترین کارخانه جذب مستقیم کربن از هوا در جهان، تاسیسات «ماموت» در شرکت «کلایم ورکس» طی ماه مه در ایسلند با ظرفیت جذب سالانه ۳۶ هزار تن وارد عملیات بهره‌برداری شد، همچنین پروژه «استراتوس» با ظرفیت سالانه ۵۰۰ هزار تن در تگزاس، با هزینه یک میلیارد و ۳۰۰ هزار دلار، طبق برنامه در اواسط سال ۲۰۲۵ عملیات خود را آغاز خواهد کرد. یک شرکت سوئیسی فناوری تازه‌ای را برای جذب مستقیم کربن از هوا (DAC) توسعه داده است که با نصف هزینه، می‌‎تواند دو برابر بیشتر کربن جذب و ذخیره کند. با استفاده از فناوری جدید هزینه‌های کل فرایند حذف مستقیم کربن از هوا به ۴۰۰ تا ۶۰۰ دلار در هر تن تا سال ۲۰۳۰ کاهش خواهد یافت. این فناوری نسل سوم به‌صورت تجاری در تاسیسات مجموعه پروژه «سایپرس» در لوئیزیانا، ایالات‌متحده، استفاده خواهد شد و ساخت آن قرار است در سال ۲۰۲۶ آغاز شود. 6-  فناوری‌های جذب مستقیم، دی‌اکسیدکربن را به‌طور مستقیم از جو استخراج می‌کنند. دی‌اکسیدکربن جذب شده را می‌توان به‌طور دائم در سازندهای عمیق زمین‌شناسی ذخیره کرد و درنتیجه به حذف دی‌اکسیدکربن دست یافت. این فناوری که هنوز در مرحله ابتدایی است، حوزه رشد کلیدی برای بازار حذف کربن خواهد بود؛ زیرا این پروژه‌ها می‌توانند میلیون‌ها اعتبار کربن باکیفیت و قیمت بالا ایجاد کنند. شرکت «کلایم ورکس» اعلام کرد این فناوری در طول پنج سال گذشته توسعه‌یافته و تایید شده است و برای نخستین بار در مقیاس صنعتی در ژوئن ۲۰۲۴ در مرکز آزمایشی جذب مستقیم از هوای این شرکت در بازل، سوئیس، پیاده‌سازی می‌شود.

این شرکت اعلام کرد نسل سوم فناوری جذب مستقیم از هوا مبتنی بر مواد جاذب ساختاری نو است که در مکعب‌های مدولار قرار گرفته است و این روش ظرفیت جذب دی‌اکسیدکربن را دو برابر می‌کند، مصرف انرژی را به نصف کاهش، طول عمر مواد را افزایش و هزینه‌ها را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. این فناوری با هدف دستیابی به هزینه‌های ۲۵۰ تا ۳۵۰ دلار در هر تن دی‌اکسیدکربن جذب‌ شده و هزینه‌های کل فرایند حذف خالص دی‌اکسیدکربن بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ دلار به ازای هر تن تا سال ۲۰۳۰ است که از کاهش هزینه کل جذب مستقیم کربن از هوا تا ۵۰ درصد حکایت دارد. 7-  تقریباً ۳۰ کارخانه جذب مستقیم کربن از هوا در جهان راه‌اندازی شده است، اما بیشتر این تاسیسات در مراحل اولیه توسعه تجاری قرار دارند. بسیاری از منتقدان می‌گویند این فناوری هنوز به ارائه در مقیاس نیمه‌صنعتی نیاز دارد و بسیار گران است، اما طرفداران آن ماندگاری، انعطاف‌پذیری مکانی و سهولت نظارت را ویژگی‌های جذاب آن می‌دانند.

موسسه‌ «پلاتس»، قیمت اعتبار کربن تولیدشده از رقابتی‌ترین اعتبار کربن مبتنی بر فناوری را ارزیابی می‌کند که فناوری جذب مستقیم کربن از هوا، گران‌ترین آن‌ها است. این موسسه قیمت اعتبارات ایجادشده توسط پروژه‌های جذب کربن مبتنی بر فناوری تجارت در بازار داوطلبانه کربن برای سال ۲۰۲۴ را ۱۲۰ دلار برای هر تن معادل دی‌اکسیدکربن در ۴ ژوئن ۲۰۲۴ ارزیابی کرد، اما داده‌های «پلاتس» نشان می‌دهد اعتبار کربن پروژه‌های جذب مستقیم کربن از هوا بسیار بالا بوده و در محدوده ۳۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار در هر تن معادل دی‌اکسیدکربن، بسته به فناوری و مقیاس تولید، تخمین زده می‌شود.

حسن راعی و عباس ملکی