یک بازنگری تاریخی با اتکا به نخستین زندگی‌نامۀ محمد: دیباچه : هر آن چه ما، مسلمان و نامسلمان، دربارۀ محمد پیامبر اسلام می‌دانیم از روایات اسلامی است که دست کم ۱۵۰ سال پس از به اصطلاح هجرت یعنی سال ۶۲۲ Continue reading →

چه‌طور عکاسی صدای بلند اعتراض سیاه‌پوستان شد، مهتاب خسروشاهی: اعتراض، صدای خستگی آدمی‌است در برابر آن‌چه او را بی‌تاب کرده است؛ آن‌چه او را آزرده و آنچه جسم و روان او را خسته کرده‌است. اعتراض اما شکل‌های مختلفی دارد؛ از فریاد کردن در کوچه‌های شهری که خسته‌اش کرده تا خلق آثار هنری و ادبی. سیاهان آمریکا در قرن نوزدهم میلادی، عکاسی را به صدای بلند اعتراض خود تبدیل کردند؛ Continue reading →

اوج بازرگانی زمینی و دریایی ایران در دوران ساسانیان و صفویان بود. هر دو فاقد ‎متحد استراتژیک بودند. بهمین دلیل با بازرگانی، مبادلات اقتصادی و ائتلاف‌های موقت سیاسی کوشیدند بر ‎انزوا پیروز شوند. اینان می‌دانستند که در دفاع Continue reading →

جان لنون در یکی از جاودانه ترین ترانه هایش از مخاطبش می خواهد جهانی را تصور کند که تصور کردنش دشوار است! رویاهای جهانی انسانی و بس زیبا که در آن از فقر و جنگ و رقابت و ویرانی و استبداد خبری نیست و انسان دشمن انسان نیست. رویاهایی عمیقا انسانی اما دور از انتظار که تصور کردنش نیز دشوار است. اما گویا تصور کردن ابعاد سیاهی ها حد و مرزی در جهان امروز ندارد. یکی از این نمونه ها جهنمی Continue reading →

در سال‌های اخیر هم در اروپا از سوی راست‌های افراطی هم در میان عده‌ای از ایرانی‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که هوادار سلطنتِ پادشاهی یا هوادار «ایرانشهری» هستند، گرایش ناسیونالیسی رشد بی‌سابقه‌ای کرده است. در اینجا برای روشن شدن برخی از توّهم‌هایی که باعث تقویت ناسیونالیسم (میهن‌پرستی یا خاک‌پرستی، نه میهن دوستی که مقوله‌ی دیگری است) می‌شود، لازم می‌دانم به عنوان دانش‌آموخته‌ی Continue reading →

پیشکشی فروتنانه به دکتر آجودانی و «مشروطه ایرانی»اش نگاه ابن‌هشامی به تاریخ نگاهی رمانتیک است. نگاه رمانتیک آدمی را دچار افسون می‌کند و پژوهشگر افسون‌زده به‌ناگزیر افسانه می‌بافد. از دیگرسو نگاه مانوی ما ایرانیان به پدیده‌ها نگاهی «یا رومیِ روم، یا زنگیِ زنگ» است و آن جهان‌بینی دوگانه‌گرا که با بخش کردن پیرامون خویش به نور و تاریکی می‌آغازد، به‌ناچار نمی‌تواند بپذیرد که در دل هر رخداد نیکی، بدیهایی Continue reading →

این نوشته پیشکش ناچیزی است به دکتر ماشاءالله آجودانی، به پاس تلاش بزرگ و سترگش در واکاوی و بازنگری تاریخ نوین ایران، بویژه در کتاب مشروطه ایرانی، که چشمان مرا به جهانی نو در تاریخ‌پژوهی واگشود. اگر برآمدن یک جنبش را به ساختن یک ساختمان مانند کنیم، آنچه که در بخش نخست این جستار آوردم، «مصالح» این ساختمان بودند. از نگاه پسینی پارلمانتاریسم و آزادی و حقوق بشر و برابری شهروندان Continue reading →

این نوشته پیشکش ناچیزی است به دکتر ماشاءالله آجودانی، به پاس تلاش پیگیر و سترگش در واکاوی و بازنگری تاریخ نوین ایران، به‌ویژه در کتاب «مشروطه ایرانی»، که چشمان مرا به جهانی نو در تاریخ‌پژوهی واگشود.به‌جای دیباچه: در نگاه به تاریخ، ما ایرانیان را باید که نبیرگان راستین ابن‌هشام دانست. نه تنها تاریخ آغازین اسلام و فروپاشی شاهنشاهی ساسانیان، که تاریخ نزدیک ما نیز با همان Continue reading →

این پژوهش به بررسی تولید تاریخ‌نگاری در سلطنت نصری [خاندان نصری یا آل‌نصر, م.] حیره در پایان قرن ششم میلادی می‌پردازد. این گفتار استدلال می‌کند که تاریخ‌نگاری حیره شامل فهرست‌های سلطنتی، داستان‌های مهاجرت قبایل، و تاریخ اسقف‌های حیره می‌شود، و اکثریت آن‌ها در عصر آخرین سلطان نصری، النُعمان سوم، سروده شده‌اند. در ادامه استدلال می‌کند که مطالب مربوط به حیره که در منابع بعدی مانند Continue reading →

مطالعۀ سرگذشت ملت‌ها در گذشته، بازخوانی امیدها، موفقیت‌ها، پیروزی‌ها، جنگ‌ها، شکست‌ها، نومیدی‌ها، قحطی‌ها و روزهای سخت‌شان در هنگام شیوع بیماری‌های مهلک، وقوع رخدادهای طبیعی مثل زلزله، فوران آتش‌فشان‌ها و… است. اما مطالعۀ سرگذشت قوم یهود «از لون دیگریست»؛ انگار مطالعۀ قومی‌ست از سیاره‌ای دیگر؛ قومی برگزیده از جانب خدایشان یهوه اما نه برای داشتن روزگاری خوش، آرام و Continue reading →

کارتر در نامه ای به امام خمینی(ره) نوشت: من توفیق داشتم پیام ۲۱ مارس شما را خطاب به مردم ایران بخوانم. من این پیام را یک سند اساسی برای آینده کشور شما تلقی می کنم. در این پیام شما موضع خود را در سیاست بین‌الملل مشخص نموده اید. این امر مورد توجه ماست. من موافقم که صلح جهانی نیازمند روابط جدید بین دولت ها به خصوص احترام به حاکمیت ملل و حق مردم دایر بر تعیین سرنوشت خود می باشد. Continue reading →

همواره فکر می‌کنم، تاریخ داستانی خطی نیست. تاریخ روایتی است که می‌توان آن را از انتها به ابتدا، در میان یک باغ خرم و یا از میانه یک میدان رزم که با صدای شیهه اسبان در هم آمیخته است، تورق کرد. می‌خواهم با بستن Continue reading →

طرح موضوع: برای این که پاسخ این پرسشِ مهم، دقیق‌تر باشد، نخست باید توضیح داده شود که منظور از «انقلاب جنگل» در این نوشته چیست؟ منظور نویسنده در این مقالۀ فشرده از «انقلاب جنگل»، مرحله‌ای از تحولاتی است که در طول جنگ اول جهانی و پس از آن در گیلان رخ داد و در تاریخ‌نویسی معاصر ایران بیشتر به «نهضت جنگل» و « جنبش جنگل» معروف است، اما چون من آن را در دو مرحله ارزیابی می‌کنم، Continue reading →

انقلاب‌، و همچنین ورشکستگی، به دو صورت رخ می‌دهد: ابتدا به تدریج، و سپس ناگهان. همان‌طور که رابرت دارنتون در کتاب روحیه‌ی انقلابی: پاریس، ۱۷۸۹-۱۷۴۸ می‌گوید، انقلاب فرانسه هم از این امر مستثنا نبود. روایت‌های Continue reading →

نگارنده در حال حاضر به تدوین «روزنامۀ خاطرات حسین قلی میرزا عمادالسلطنه سالور»^۱  و نگارش زندگی‌نامۀ محمدعلی نظام‌مافی  تحت عنوان «در اندیشۀ عمر‌‌» (زمانه و زندگی نامه محمدعلی نظام‌مافی^۲) مشغول هستم. Continue reading →

سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ بخش نخست «اخراج» نخست‌وزیر! چندگاهی است که حملات ناروا علیه شخص مصدق و لجن‌پراکنی علیه او، علیه دولت مصدق و بطور کلی نهضت ملی به رهبری او دامنه‌ی جدیدی یافته است. این برخورد، که البته تازگی هم ندارد، امروز غالبا از زبان Continue reading →