در سال‌های اخیر کسانی که به دنبال چیزی والاتر از کتاب‌های خودیاریِ سنتی هستند، طرفدار کتاب‌های عمومی درباره‌ی رواقی‌گری (Stoicism) شده‌‌اند. رواقی‌گری فلسفه‌ای باستانی درباره‌ی انعطاف‌پذیری (resilience) فردی است. عناوین کتبی که به این ژانر غیرداستانی تعلق دارند، گویا و اطمینان‌بخش هستند، و به خوبی چشم‌های همه‌بینِ موتورهای جستجوی اینترنت را به خود جلب می‌کنند: رواقی‌گری: چگونه ترس را متوقف و زندگی را آغاز کنیم؛ مدیر عامل رواقی؛ مانع همان راه است؛ چگونه مثل یک امپراتور رومی فکر کنیم؛ چگونه می‌توان رواقی بود؛ راهنمای یک زندگی خوب؛ چالش Continue reading →

من این نبشته را به خاطره‌یِ آن بهائیانی تقدیم می‌کنم که در سال ۱۲۶۸ش/ ۱۸۸۹م در عشق‌آباد با آگاهی از این‌که انتقام‌گیری از انسانِ خطاکار بی‌عدالتی را رفع نمی‌کند و تنها دامنه‌ی آن را می‌گستراند، به اجرای حکم اعدام یک‌بار برای همیشه پایان دادند و راهی دیگرگونه و زندگی‌بخش را برگزیدند. این بهائیان، گریخته از آزارِ هم‌وطنانِ خود، قاتلانی را از فرازِ چوبه‌یِ دار پایین آوردند که یکی از هم‌کیشان‌شان را تنها به سببِ عقیده‌‌ی متفاوت‌اش با ۳۲ و به روایتی با ۷۲ ضربه‌ی چاقو به قتل رسانده و از این عملِ شنیعِ خود چندان شادمان بودند که بنابر گزارشْ در مسیرِ زندان پس از دستگیری خنجرهایِ خونچکانِ خود را Continue reading →

اعطای پول به سازمان‌های خیریه و اعلام آن، دادن پاداش به کارکنان، حمایت موردی از سازمان‌های مردم نهاد و به ویژه اسپانسری برنامه‌‌های عمومی و محبوب و ….اینها معمول‌ترین فعالیت‌های اجتماعی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی هستند. فعالیت‌هایی که عموما به دلیل تأثیر در افزایش وجهه اجتماعی شرکت و در نتیجه کمک به سود Continue reading →

پایان ماراتن طولانی و خسته‌کننده انتخابات اخیر ایالات متحده، فرصتی است مناسب برای پرداختن به سطوح و لایه‌های اجتماعی و فردی این انتخابات که در دو نامزد رقیب خود را نشان و بروز داد. عدد بیش از ۷۴ میلیون رأی به نامزد مغلوب این انتخابات، که دربرگیرنده رأی افراد مهاجر، رنگین پوست و زنان است، نکات درخوری برای بررسی چرایی آن دارد. ساکن شکست‌خورده کاخ سفید اگرچه شخصاً به پایان رسیده اما موج عظیم طرفدارانش، واقعیتی است مهیب و غیرقابل انکار. هر تحولی و هر تحلیلی که از در نادیده گرفتن این واقعیت وارد شود، پیشاپیش مهر شکست بر پیشانی دارد. مهیب‌تر از طرفداران وی در داخل خاک Continue reading →

درآمد  حال دیگر تنها شکل حضور در جامعه و حرکت در میان مردم، رفتن به سطح شهر و قدم زدن در میان آن‌ها نیست! ما دیگر تنها یک بدن بیولوژیک که شامل اندام‌های طبیعی می‌باشد نیستیم! به‌عبارتی دیگر، ما دیگر یک هموساپینس‌ساپینس نیز نمی‌باشیم! در حقیقت هوشمندی ما تنها متکی به بیولوژی ما نیست. این نبودن‌ها می‌تواند همچنان ادامه پیدا کند، تا دست‌آخر با نابوده‌گی‌ها و بوده‌گی‌های تازه‌ای تعریف گردد. این بوده‌گی‌های تازه را با ویژگی‌هایی که مرور خواهیم کرد می‌توانیم سایبورگ بنامیم؛ یا آنگونه که دانا هاراوی می‌گوید: سایبورگ اندامه‌ای سایبرنتیکی، پیوندی از ماشین و اندامه، مخلوق واقعیت اجتماعی Continue reading →

فلسفه‌ نردبانی‌ است‌ كه‌ غرب‌ از آن‌ بالا رفته‌، سپس‌ كنارش‌ گذاشته‌ است‌. فلسفه‌ نقش‌ مهمی‌ در روشن‌ كردن‌ راهی‌ برای‌ تأسیس‌ نهادهای‌ دموكراتیك‌ در غرب‌ ایفا كرده‌ است‌. این‌ نقش‌ از آن‌ رو بود كه‌ فلسفه‌ به‌ سكولار شدن‌ غرب‌ كمك‌ كرد، آن‌ هم‌ با نشان‌ دادن‌ این‌ نكته‌ كه‌ اگر كشف‌ و شهود را كنار گذاشته‌ و انسان‌ها را موجوداتی‌ قائم‌ Continue reading →

کیوان صمیمی را اولین بار در زندان رجایی‌شهر دیدم، گرچه نام و آوازه‌ی تلاش‌های او در مبارزه با بی‌عدالتی در حق محرومین از تحصیل را سال‌ها قبل‌تر شنیده بودم. مشی و منشِ باوقار و باطمأنینه‌اش، تجربه‌ی وسیع و دیرینه‌اش در مبارزه با استبداد و بی‌عدالتی که احترام گروه‌های مختلف سیاسی را به خود جلب می‌کرد، و البته Continue reading →

وقتی از قاتلی پرسیدند چرا او را کشتی، جواب داد: «چون حوصله‌ام سر رفته بود». گرچه همیشه ملال و بی‌حوصلگی به آدم‌کشی منجر نمی‌شود، اما می‌تواند خبر از بحرانی جدی بدهد. اغلب ما امروزه بی‌حوصله‌ایم. برخی می‌گویند این احساس به‌خاطر بی‌معنایی است: وقتی انجام کاری برایتان معنا ندارد، بیراه نیست که خسته شوید. عده‌ای هم می‌گویند مسئله توجه است. اگر مجبور باشید به‌شدت تمرکز کنید یا خودتان را به‌دست حواس‌پرتی‌های روزمره بسپارید، با بلیطی یک‌طرفه راهیِ درۀ ملال خواهید شد. آیا روان‌شناسان نسخه‌ای برای درمان ملال دارند؟ Continue reading →

اگر ترجیع‌بند سطور آغازین کتاب استیون شاپین انقلاب علمی (1996) را به کار گیریم: چیزی به عنوان ستیزه‎ی علم و دین وجود ندارد، و مقاله‎ی حاضر در این ‌باره است. با این ‌همه، این به معنای استدلال دیگری در ردّ «روایت ستیزه» نیست ــ پیش از این نوشته‌های خوب بسیاری از این نوع از جانب مورخان، جامعه‌شناسان و فیلسوفان و نیز خود دانشمندان منتشر شده است. خوانندگانی که هنوز دچار این بدفهمی‌اند که تاریخ علم را می‌توان دقیقاً به منزله‎ی مبارزه‎ی مداومی توصیف کرد برای گریختن از قیدوبندهای جهالتِ سرکوب مذهبی و نیل به اعلا مراتبِ اندیشه‎ی آزاد در ساحتی صمیمانه و سکولار (که تعدادی از دانشمندان Continue reading →

بیش از نیم قرن پیش هانا آرنت، اندیشه‌ورز سیاسی که در ایران هم از شهرت و محبوبیت فراوان برخوردار است، این پرسش را مطرح کرد که «آیا انسان می‌تواند مرتکب شرارت بشود، بی‌انکه شرور باشد؟» آرنت در جریان حضور در محاکمۀ آدُلف آیشمن در اسرائیل بود که با این پرسش روبرو شد و آن را با دیگران در میان گذاشت و با پاسخ‌هائی که دریافت کرد، سروصدای فراوان برانگیخت.  آرنت آیشمن را کارمندی معمولی و مؤدب یافت و درباره‌اش نوشت که او «نه منحرف بود و نه سادیست، فقط بیش از حد عادی بود». آرنت اندکی بعد بر عنوان کتابی که در پی طرح این پرسش نوشت، عبارت مشهور «پیش‌پاافتادگی شرارت» را هم Continue reading →

زمانیکه از تقابل ایران و آمریکا صحبت می‌شود، بحث اینکه دونالد ترامپ چگونه آدمی و چگونه سیاستمدار و چگونه آمریکایی است، و اینکه مبحث «ترامپیسم» اصلا وجه واقعی و مصداق دارد یا ندارد، به کنار گذارده شود بهتر است. بی‌شک مقاله‌ی ذیل قدری اشاره دارد که ترامپ با ملایان (دشمنان ملت ایران) چه کرد. اما اینروز‌ها که جمهوری اسلامی ایران و طرفداران این حکومت و لابی‌ها آن در آمریکا از خوشحالی‌ ِ تحقق رویای «پایان کابوس ترامپ و آغاز لالایی بایدن»، با دمشان گردو می شکنند، بهتر است که جام جهان‌نما را طوری بنگریم که در آن بایدن رییس جمهور ایالات متحده‌ی آمریکاست. Continue reading →

بحران مالى مشخصه‌ى یک دهه‌ى اخیر اروپاست. این بحران، زاده‌ى سیاست‌هاى نئولیبرالى بود، سیاستى که توسط اقتصاددانانى همچون میلتون فریدمن طراحى شد و در دهه‌ی ۱۹۸۰ رهبرانى چون رونالد ریگان و مارگارت تاچر از آن پرده‌بردارى کردند. موج بلندى از رفع محدودیت‌های بازار در نهایت به نوعی سونامى مالى انجامید که کل نظام اقتصادى را به مرز فروپاشى کشاند. در پاییز سال ۲۰۰۸ در طى چند هفته جریان نقدینگى منجمد گشت و داد و ستد و سرمایه‌گذارى در سطح بین‌المللى فلج شد و در نتیجه آب باریکه‌ى کارگران به فرسایش حقوق و دستمزد و شرایط ناگوار استخدام آن‌ها انجامید. وقوع این اتفاقات سبب Continue reading →

در سال 2015، آناند گیریداراداس یکی از اعضای مؤسسه‌ی اَسپن بود، مؤسسه‌ای که گفت‌وگوهایی به سبک و سیاق تدتاک را میان «رهبران فکریِ» ثروتمند برگزار می‌کند: بحث‌هایی ظاهراً غیرسیاسی و اغلب نامتعارف که هیچ وقت بیش از حد جدلی نیست. گیریداراداس در سخنرانی آن سال خود، قواعد مرسوم را زیر پا گذاشت و مخاطبینش را محکوم کرد که با کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی خود به همان مشکلات اجتماعی‌‌ای تداوم می‌بخشند که به گمان خود در حال رفع آن هستند. او «اجماع اسپن» را چنین توصیف کرد: «از برندگان این زمانه باید خواست تا بیشتر خیر برسانند اما هرگز نباید به آنها گفت که کمتر شر Continue reading →

پنج سال از زمانی که الکساندر دوم، تزار روسیه، وعده‌ی آزادسازی رعایا را داده بود گذشته بود. سه دانشمند روسی با اعتماد به نقشه‌ای که توسط یک شکارچی تانگوزی[1] با نوک چاقو روی پوست درخت کشیده شده بود کاوش در منطقه‌ای را آغاز کردند که بیابانی بود پر از کوه‌هایی بدون رد و نشان در شرق سیبری. مأموریت آن‌ها یافتن راهی مستقیم میان معادن طلای رودخانه‌ی لِنا و ترانس‌بایکالیا بود. کشفیات آن‌ها فهم جغرافیای آسیای شمالی را دگرگون می‌کرد، و مسیری را می‌گشود که در نهایت با راه‌آهن سراسری منچوری دنبال می‌شد. برای یک کاوشگر، کاوشگری که امروزه بیشتر به عنوان یک آنارشیست و نه Continue reading →

آنچه می‌خوانید گفتگویی است میان سرهی پلوخی و فیلیپ سندز در کنفرانس بین‌المللی «مؤسسه‌ی علوم انسانی» با عنوان «میانِ کی‌یف و وین: تاریخ مردم، اندیشه‌ها و اشیای در گردش و حرکت» که از 5 تا 8 دسامبر 2019 در وین برگزار شد. Continue reading →

وقتی یک هنرمند کاری غیراخلاقی انجام می‌دهد با اثر هنری او چه باید کرد؟ همچنان مخاطبش باشیم و اثر را جدا از صاحبش بدانیم یا اینکه آن را بخشی از آدمی بشماریم که دست به کاری غیراخلاقی زده و تحریمش کنیم؟ این یکی از بحث‌های بدون نتیجه‌ی من با دوستانم در این اواخر است، گرچه می‌دانم که بحثی جهانی هم هست. در اینجا نمی‌خواهم جوابی قانع‌کننده به این سؤال بدهم و مسئله را حل کنم بلکه تلاش می‌کنم که نگاه‌ها و دغدغه‌های متفاوتی را که پیرامون آن وجود دارد بررسی کنم. وقتی می‌فهمیم که خالق آثاری که همواره مخاطب‌شان بوده‌ و ستایش‌شان کرده‌ایم دست به عملی غیر اخلاقی زده، مثلاً Continue reading →

در پایانِ یک سمینارِ مجازی اخیرِ مجمع جهانی اقتصاد (داوس) پیرامونِ فن آوری‌های جدید در اقتصاد بین‌الملل، به وضوح روشن بود که منطقِ یک ایدئولوژی دیگر منسوخ شده است. کدام ایدئولوژی؟ ایدئولوژی عدمِ یادگیری از/ عدمِ همکاری با منظومۀ جهانی. Continue reading →

و اما در خصوص امری دیگر هم شاید بشود در وهله ی اول بین دیدگاه بوردیو و آلتوسر ، خویشاوندی هایی دید ؛ اما زمانی که خوب به بنیاد هر دو دیدگاه دقیق می‌شویم متوجه تفاوت بسیار اساسی آنها با یکدیگر می‌شویم. در تفکر ساختار گرایی آلتوسر نظریه ای هست که به ارتباط نظام تحصیلی و بازتولید ساختار دولت و نظام سرمایه داری می‌پردازد. فی المثل اینکه بخش عظیمی از کودکان در سن شانزده سالگی از چرخه ی آموزش به «حوزه ی تولید» پرتاب می‌شوند . به گفته او «اینها کارگران و خرده دهقانان هستند. بخش دیگری از نوجوانان آموزش دیده (و یا محصل) راه خود را پی می‌گیرند و با نیمچه پیشرفتی از پا Continue reading →

صرف نظر از «میدان نظامی» که خشونت ، ویژگی غیرقابل تفکیک (ماهیت وجودی) آن محسوب می‌شود و از اینرو نیازی به زیباسازی ندارد، معمولا میدان ها، همراه با تنش و وضعیت های رقابت آمیزی هستند که نمی‌توانند عاری از خشونت باشند. خشونتی که همواره به صورت بالقوه وجود دارد و نگرانی از بابت عملی شدنش باعث می‌شود فرد خشونت را درونی سازد. به عنوان مثال در «میدان دانشگاه»های معمول ، صِرفِ سلسله مراتبی بودن دانشگاه همواره توام با خشونت بالقوه ای است که به مثابه امری «طبیعی» نهادینه شده است. به بیانی استاد تازه کاری که همواره دلهره ی عدم تأیید خود را دارد و حتی سالها بعد از Continue reading →