ارزش های اندیشه های دکتر فاطمی رضا علوی

دکتر فاطمی در خانواده ای سنتی زاده شد ، در جوانی به روزنامه نگاری روی آورد ، در اواخر دوران رضا شاه به زندان رفت ، و بارفتن رضا شاه و اشغال ایران از سوی متفقین از زندان رها یافت . در سیاست نو آور و در نوشتن و گفتار بی پروا بود . فرازهایی از زندگانی سیاسی و اندیشه های برجسته وی آموزنده و ارزشمند است :
۱- در سال ۱۳۲۲ ، در “جبهه مطبوعات آزادی ” که از سوی گروهی از نشریات میانه‌رو و چپ و حزب توده شکل گرفته بود شرکت کرد ، یک سال بعد ، در سال ۱۳۲۳ ، بر سر تقاضای اتحاد جماهیر شوروی از نفت شمال، بین حسین فاطمی و اعضای توده‌ای جبهه اختلاف‌نظر شدید به وجود آمد، فاطمی از جبهه جدا شد و از آن تاریخ روزنامه‌های حزب توده تا سال‌ها به فاطمی می‌تاختند.
۲- فاطمی طرح «جمهوری» را به عنوان ساختار فرمان روایی در ایران مطرح کرد ، چه زمانی که نماینده مجلس بود و چه هنگامی که در کابینه دکتر مصدق به عنوان وزیر امور خارجه حضور داشت یک جمهوری خواه پی گیر و استوار بود [۱] . فاطمی و دکتر علی شایگان از چهره‌های برجسته جناح چپ دولت مصدق و هر دو جمهوری خواه بودند .
۳- دکتر فاطمی ضد سلطنت بود . در سال ۱۳۲۰ با محمد مسعود آشنا شد . مسعود تأثیر زیادی در گام‌های بعدی فاطمی گذاشت. در دهه ۲۰ روزنامه ی «باختر» سرسخت‌ترین منتقد حکومت پهلوی بود و حملات تند فاطمی به پهلوی‌ها تا ۱۲ سال بعد ادامه یافت . در نوشته “فاطمی به روايت اسناد سيا” از “شیرین کریمی” به کینه توزی دربار ، اشرف پهلوی و محمد رضا شاه اشاراتی می کند . [۲]
۴- به ادعای دکتر مصدق، طرح ” ملی شدن نفت ” پیشنهاد حسین فاطمی بود. سپس دکتر مصدق استقبال و بی گیری می کند . در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ دو حادثه اتفاق می افتد ؛ نخست طرح ملی‌شدن صنعت نفت ایران به تصویب مجلس شانزدهم می رسد ، سپس در مجلس ، پیشنهاد نخست‌وزیری مصدق مطرح می شود و ایشان می پذیرد . دکتر مصدق اجرای قانون ملی‌شدن صنعت نفت را در رأس برنامه‌های خود قرار می دهد . فاطمی به‌عنوان معاون سیاسی و پارلمانی انتخاب می شود که با یاری مصدق طرح ” ملی شدن نفت ” را به پیش ببرد . فاطمی به‌عنوان سخنگوی دولت هر روز کنفرانس مطبوعاتی داشت و همچنین سرمقاله‌های «باختر امروز» را برای روشن شدن این طرح می‌نوشت ، تا تشنج ایجاد شده توسط دربار و هم سویان شاه را کاهش دهد . پس از تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران، شرکت نفت ایران و انگلیس از دولت مصدق نزد دادگاه بین‌المللی لاهه شکایت کرد. مقابله عملی و قلمی فاطمی در برابر فشار انگلیس در فضای بین‌المللی موثر واقع شد .
۵- در ۲۵ بهمن ۱۳۳۰ ، فاطمی ، در حین سخنرانی بر مزار محمد مسعود (واقع در گورستان ظهیرالدوله) توسط محمدمهدی عبدخدایی عضو جمعیت فدائیان اسلام ترور شد که نافرجام ماند و گلوله به قلب او آسیبی نرساند . سپس عبدخدایی دبیرکل جمعیت فدائیان اسلام و از یاران خمینی شد و در گفتگویی -در سال پیش – ضمن تمجید از نواب صفوی گفت : ” به پیشنهاد نواب صفوی این کار را کردم … و اگر دو باره به گذشته بر گردم حسین فاطمی را ترور می کنم “. [۳]
۶- یکی از دلایل کودتا ی ۳۲ ، اندیشه های سر سختانه ی فاطمی در حذف سلطنت بود و نیز با انحلال مجلس در تیرماه ۱۳۳۲ زمینه برای انجام کودتا فراهم شد، و در شب ۲۴ مرداد ۱۳۳۲ کودتای نظامی توسط افسران و گارد شاهنشاهی اجرا شد، در همان شب حسین فاطمی دستگیر و در نیمه شب فرمان عزل مصدق و نصب زاهدی در مقام نخست‌وزیری به مصدق ابلاغ شد . اما مصدق، نصیری و سربازان گارد سلطنتی را توقیف کرد و در پی آن ، شاه کشور را به قصد بغداد ترک کرد، حسین فاطمی همان شب آزاد شد و در سه روز منتهی به کودتا در مقالات تندش مخالفت صریح و قطعی خود را با شاه اعلام کرد و با قاطعیت از حذف شاه و خاندان پهلوی نوشت. در صبح روز ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ گروهی از اراذل و اوباش دفتر روزنامه «باختر امروز» را تخریب کردند. کودتاچیان پیروز مأموریت داشتند که هرجا فاطمی را دیدند، بکشند. دوره سخت اختفای فاطمی از ۲۸ مرداد تا ۶ اسفند ۱۳۳۲ طول کشید[۲].
۷-دربار و شاه ، دبیر سفارت انگلیس ، و کرمیت روز ولت خوا هان اعدام دکتر فاطمی بودند : سام فال( Sam Falle) دبیر سفارت انگلیس در تهران در زمان کودتا می‌نویسد «… اعدام برای فاطمی، اگر دستگیر شود، بهترین راه حل است . تا زمانی که اینگونه افراد زنده هستند و در ایران به سر می‌برند، همیشه خطر ضد کودتا وجود دارد، شدت عمل ضروری است…»[۴] .
کرمیت روزولت در اول شهریور پس از کودتا به ایران می‌رود و می نویسد : «پس از برگزاری تشریفات، اولین عبارتی که شاه با لحن رسمی ادا کرد این بود: «من تختم را مدیون خدا و ملتم و ارتشم و شما هستم» … و «روزولت» موضوع سرنوشت دکتر فاطمی را می پرسد …شاه می گوید ؛ او هنوز دستگیر نشده ولی به زودی او را پیدا می‌کنند. فاطمی، بیش ازهمه ناسزاگویی کرد…. او، پس از دستگیری، اعدام خواهد شد.»[۵ ]

اندیشه های دکتر فاطمی , در سپهر سیاست ایران ارزشمند است , از وی بیاموزیم و یادش را گرامی داریم .