پوتین: آذربایجان اراضی خود را بازپس گرفت ترجمه از حمید دباغی

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه ‌در ١٧ نوامبر ٢٠٢٠ یک مصاحبه ‌در ارتباط ‏با توافق‌نامه‌ی آتش‌بس جنگ دوم قاراباغ بین آذربایجان -ارمنستان با میانجی‌گری روسیه انجام ‏داد. پوتین در این مصاحبه‌ که‌ در کانال‌های تلویزیونی روسییا-١ (‏Rossiya-1‎‏) و روسییا-٢٤ ‏‏(‏Rossiya-24‎‏) پخش و از طرف خبرگزاری تاس و بسیاری از دیگر رسانه‌های اجتماعی روسی و ‏خارجی هم منتشر شد، مستقیما و یا به‌ طور ضمنی نکات مهم و تاریخی را بیان کرده‌ است. از ‏جمله:‏

‏- قاراباغ و اراضی جوار آن طبق حقوق بین‌الملل بخشی جدایی‌ناپذیر از جمهوری آذربایجان ‏بوده‌ و هستند. اوردوی آذربایجان اراضی خود را بازپس گرفت. عملیات اوردوی آذربایجان در ‏داخل خاک خود بود و حمله‌ای به خاک ارمنستان انجام نداد. بنابراین وظیفه‌ای برای ‏روسیه ‌به‌ دخالت در جنگ بر اساس پیمان دفاعی جمعی‌اش با ارمنستان ایجاد نشد. ‏

‏- آذربایجان یک دولت مستقل است و حق دارد هر که ‌را مصلحت بداند، از جمله‌ ترکیه‌ را، ‏به‌عنوان مشاور و متفق خود انتخاب کند. ترکیه ‌که ‌عضو گروه‌ مینسک است، در این جنگ ‏کاملا از آذربایجان حمایت کرد. اما هیچ عملی بر خلاف قوانین بین‌الملل انجام نداد. ترکیه‌ بنا ‏به‌ خواست آذربایجان در مرکز مشترک کنترل آتش‌بس شرکت خواهد داشت. اما به منظور ‏تحریک نکردن ارمنستان در نیروی نگهبان صلح حضور نخواهد داشت. حضور ترکیه‌ در قفقاز ‏نتیجه‌ی تغییرات ژئوپولیتیک ناشی از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است. (با این بیانات پوتین ‏به ‌طور ضمنی، اتهامات ارمنستان و فرانسه‌ و ایران و … بر علیه ‌ترکیه ‌از قبیل شرکت عملی در ‏جنگ، آوردن مزدوران سوری به‌ منطقه، پرواز جنگنده‌های ‌اف١٦ ترکیه ‌و … را رد؛ و عدم مخالفت ‏روسیه ‌با متفق بودن آذربایجان و ترکیه، یا حضور ترکیه ‌در قفقاز‌ را اعلام می‌کند).

‏- توافق‌نامه‌ی ٩ نوامبر، یک توافق‌نامه‌ی آتش‌بس به‌ منظور پایان دادن به‌ درگیری‌ها و ‏خون‌ریزی است و نه ‌توافق‌نامه ‌در باره‌ی استاتوی قاراباغ. در باره‌ی اینکه ‌بعد از این چه ‌اتفاق ‏خواهد افتاد، تنها پس از روند طولانی عادی‌سازی روابط بین ارمنی‌ها و آذربایجانی‌ها و در آینده ‌می‌توان سخن گفت. تعیین استاتوی قاراباغ امری است که ‌شاید رهبران ‏آينده ‌بدان بپردازند. (با این بیانات، پوتین به ‌طور ضمنی بیان می‌کند ‌ممکن است در آینده اصلا ‏در باره‌ی استاتوس قاراباغ بحثی آغاز نشود و یا لزومی بدان باقی نماند)، …‏

***

مصاحبه‌ی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه‌ در ارتباط با توافق‌نامه‌ی آتش‌بس جنگ دوم ‏قاراباغ- ١٧ نوامبر ٢٠٢٠ ‏

در باره‌ی نقش ترکیه در جنگ و عملیات آذربایجان و تعلق قاراباغ به آذربایجان ‏

پوتین: در مورد ترکیه، نقش ترکیه ‌کاملا معلوم است. در این باره ‌به ‌دفعات با آذربایجان ‏صحبت کردیم و ترکیه ‌هم این را به ‌هیچ وجه‌ مخفی نکرده‌ است. ترکیه ‌به ‌طور یک‌جانبه ‌از ‏آذربایجان حمایت کرده ‌است. خوب، من چه‌ می‌توانم بگویم؟ این یکی از نتایج ژئوپولیتیک ‏فروپاشی اتحاد شوروی است. ما همیشه ‌در این باره‌ به طور کلی صحبت می‌کنیم. اما الان در ‏این مورد [جنگ دوم قاراباغ] نه‌ به طور کلی، بلکه‌ به‌ طور مشخص صحبت می‌کنیم و این وقایع ‏را می‌بینیم و مشاهده ‌می‌کنیم. ‏

آنچه می‌خواهم بگویم این است که ‌آذربایجان یک دولت مستقل دارای حق حاکمیت ملی ‏است. آذربایجان این حق را دارد که ‌برای خود هر متفق و متحدی را که ‌مناسب می‌بیند ‏و هر طور که ‌می‌خواهد انتخاب کند. چه‌ کسی می‌تواند این حق را رد کند؟ این مطلب نخست. ‏

دوما آنکه ‌من قبلا هم گفته ‌بودم هیچ دولتی حتی خود ارمنستان استقلال و حاکمیت ملی ‏‏[دولت خودخوانده‌ی] قاراباغ را به‌ رسمیت نشناخت. این از منظر حقوق بین‌الملل ‏به ‌چه ‌معنی است؟ به ‌این معنی است که ‌هم قاراباغ و هم مناطق مجاور [اشغال شده‌ی آن] ‏بخشی جدائی‌ناپذیر از جمهوری آذربایجان بودند و هستند. آذربایجان اراضی طبق حقوق بین‌‏الملل متعلق به ‌خودش را بازپس گرفت. آذربایجان معتقد بود که ‌این اراضی متعلق به‌ اوست، ‏افکار عمومی جهانی هم به ‌تعلق این منطقه ‌به‌ آذربایجان باور داشت. ‏

پیمان دفاعی جمعی و سازمان دفاعی جمعی، یاری کشورهای عضو این پیمان در صورتی که‌ ‏تجاوزی ارضی بر علیه ‌یکی از آن‌ها انجام پذیرد را پیش‌بینی می‌کند. اما کسی به ‌اراضی جمهوری ‏ارمنستان تجاوز نکرد و این به‌ ما هیچ‌گونه‌ حقی برای دخالت مستقیم در این درگیری‌ها را ‏نمی‌داد. ‏

در این موضوع آن‌ها [آذربایجان] کاملا حق انتخاب مشاورینی که‌ به ‌آنها کمک خواهند کرد را ‏دارند. در این میان ترکیه ‌از اعضای اولیه‌ی گروه‌ مینسک (سازمان امنیت و همکاری اوروپا) ‏برای حل مساله‌ی قاراباغ؛ بنابراین داخل در یک مکانیزم و موسسه‌ی بین‌المللی برای حل این ‏مساله‌ بود. ترکیه ‌جزء سه ‌رئیس مشترک گروه ‌مینسک مرکب از روسیه، فرانسه‌ و آمریکا نبود. ‏با این‌همه‌ عضو این گروه‌ که‌ جمعا یازده‌ کشور در آن عضویت دارند بود. شما می‌توانید در باره‌ی ‏اقدامات ترکیه ‌هر گونه‌ ارزیابی را که‌ بخواهید داشته ‌باشید. اما به‌ سختی می‌توانید ترکیه‌ را ‏متهم به‌ نقض قوانین حقوق بین‌الملل بکنید. ‏

در باره‌ی نقش ترکیه ‌در مرکز کنترل آتش‌بس و در نیروی حافظ صلح، ‌وظیفه و محل ‏استقرار آن ‏

پوتین: در مورد نیروی حافظ صلح، بلی درست است که‌ هم آذربایجان و هم ترکیه ‌همیشه‌ ‏امکان شرکت ترکیه ‌در عملیات نیروی حافظ صلح را مطرح کرده‌اند. به ‌نظر من ما توانستیم ‏شرکای ترکیه‌ای و همکاران‌مان در آذربایجان را متقاعد کنیم که ‌لزومی به‌ ایجاد فضا و طرح ‏پیش‌شرط‌هایی که ‌توافق‌نامه‌مان را از بین ببرند نیست. این‌گونه ‌شرایط که ‌یک طرف آن را مطرح ‏می‌کند، باعث پرووکاسیون شده، طرف دیگر امضا کننده‌ی توافق‌نامه ‌را تحریک و ترغیب ‏به ‌اخذ تدابیر افراطی و اقدامات افراطی می‌کند. منظورم چیست؟ منظورم میراث بسیار سنگین ‏سال‌های گذشته‌ در ارتباط با وقایع تراژیک و خونین جنگ جهانی اول و نسل‌کشی ‏است. این عاملی است که ‌می‌تواند به‌رسمیت شناخته ‌شود و یا نشود. بعضی‌ها آن را می‌شناسند بعضی‌ها ‏هم نمی‌شناسند. اما برای روسیه، در این جا مساله‌ای وجود ندارد. ما مدت‌ها پیش از این، ‏همه‌ی این‌ها را قبول کرده‌ایم. اما چه‌ لزومی دارد که ‌با حضور نظامیان ترکیه ‌در خط تماس، ‏طرف ارمنی را تحریک کرد؟ فکر می‌کنم پرزیدنت اردوغان هم کاملا این مطلب را درک می‌کرد و ‏می‌کند. ما در این مورد هیچ مشکلی نداشتیم. ‏

ما به ‌توافق رسیدیم که‌ ترکیه ‌هم – بنا بر خواست آذربایجان – در کنترل نظارت بر آتش‌بس ‏شرکت خواهد کرد. ما این را با ترکیه ‌در حال حاضر هم انجام می‌دهیم؛ یعنی ‌ما در ‏خاورمیانه ‌مخصوصا در سوریه ‌دارای تجربه‌ی همکاری بسیار خوبی هستیم. در منطقه‌ی ‏ادلیب، و در مرز سوریه – ترکیه‌ ما نیروهای گشتی و کاروان‌های نظامی را مشترکا سازمان می‌دهیم. ‏در اینجا [قاراباغ] احتیاجی به ‌همکاری از این نوع نیست. اما به ‌توافق رسیدیم که‌ یک مرکز ‏مشترک که‌ پهبادها را بکار خواهد برد تاسیس کنیم. با کمک این وسائل ما مشترکا وضعیت در ‏خط تماس را تعقیب و کنترل، مشترکا کسب اطلاعات و مشترکا آن‌ها را آنالیز خواهیم کرد. و ‏متعاقبا پس از به‌ کار افتادن مرکز، آنچه‌ که‌ در میدان واقعی روی می‌دهد را هر ساعت به‌ طور ‏آنلاین تعقیب و مشاهده ‌و نتیجه‌گیری خواهیم کرد. ‏

مساله‌ی محل استقرار این مرکز مشترک، موضوع دیگری است. آشکار است که‌ محل این مرکز ‏در اراضی آذربایجان خواهد بود و در هر کجا که ‌آذربایجان خود تصمیم بگیرد و مناسب بداند، ‏در همان جا ایجاد خواهد شد. ‏

در باره‌ی روابط روسیه با ترکیه ‏

پوتین: به‌ نظر من، ارزیابی نقش ترکیه‌ در منطقه، وظیفه‌ی من نیست. کشورهای مختلف، ‏اشخاص مختلف اینکار را می‌کنند و در حال حاضر کشورهای گوناگون با ترکیه ‌رابطه ‌برقرار ‏می‌کنند. ما می‌دانیم که ‌با ترکیه ‌صدها سال دارای روابط دراماتیک بوده‌ایم. اما می‌دانید ‏می‌خواهم توجه شما را به‌ چی جلب کنم؟ تجربه‌ی بسیاری از مردم اروپا هم کم‌تر از این تراژدی‌ها ‏نبوده‌ است. به ‌عنوان مثال فرانسه‌ و آلمان، چند بار با هم جنگیدند! اما الان در داخل ناتو در ‏اموری مانند تدابیر امنیتی و دفاعی، هر کدام کارهای خود را به‌ پیش می‌رانند و با هم ایجاد ‏موسساتی مانند اتحادیه‌ی اروپا و جامعه‌ی اقتصادی را مناسب می‌بینند. آن‌ها توانستند که ‌به‌ ‏همه‌ی مشکلات و موانع غلبه ‌کنند و اکنون هم به‌ خاطر آینده‌ و منافع مردم خود، به‌ حرکت ‏با هم‌دیگر ادامه ‌می‌دهند. به‌ چه ‌علت ما [روسیه و ترکیه] به‌عنوان کشورهای منطقه‌ی دریای سیاه ‌همچو ‏کاری انجام ندهیم؟ ‏

بلی، مواضع ما، روسیه‌ و ترکیه، همیشه‌ با هم تطابق ندارد. بعضا هم نه ‌تنها تطابق ندارد، ‏بلکه ‌تماما از هم دور می‌شود. اما هنر دیپلماسی برای همین وجود دارد. برای پیدا کردن سازش ‏و مصالحه. سازش و مصالحه‌ هم می‌باید بر اساس احترام به ‌شریک باشد.‏

در باره‌ی احتمال بر سرکار آمدن حکومت جدید در ارمنستان و عدم رعایت توافق‌نامه ‌از ‏طرف او ‏

پوتین: اگر حکومت ارمنستان از آتش بس منعقد شده ‌با میانجی‌گری روسیه ‌عقب بکشد و آن ‏را نقض کند، این خودکشی و انتحار [ارمنستان] خواهد بود. من تکرار می‌کنم؛ نخست وزیر ‏پاشینیان در مورد این توافق‌نامه‌ توصیف «بسیار گران» را به کار برد. اما او خلاصه‌ی وضعیت و ‏تصویر واقعی را هم، عینا همانگونه‌ که‌ بود صادقانه‌ و به ‌درستی بیان کرد. این‌ها در ‏توافق‌نامه‌ای که ‌من امضا کردم هم وجود داشتند، امروز هم وجود دارند. ‌در اینجا لزومی ‏به ‌اضافه ‌کردن هیچ چیز نیست. یک طرف می‌تواند توافق‌نامه‌ی آتش بس را رعایت کند و یا ‏نکند. اما تکرار می‌کنم [عدم رعایت آن از طرف ارمنستان] یک خطای بزرگ خواهد بود. ‏امیدوارم که ‌این اتفاق نیافتد. این نکته‌ی نخست. ‏

نکته‌ی دوم در ارتباط با سیاست داخلی ‏ارمنستان[دعوای قدرت و سرکار آمدن حکومت جدید] است. این قسمت به ‌ما مربوط نیست و مساله‌ی ارمنستان مستقل است. ارمنستان ‏صاحب حق اداره‌ی امور داخلی خود است. اما کشوری که‌ در حال جنگ و یا در خطر آغاز ‏دوباره‌ی درگیری‌ها است؛ همانطور که ‌همیشه‌ در سال‌های گذشته ‌بوده ‌است، نمی‌تواند ‏اینگونه ‌رفتار کند. فکر می‌کنم دو شقه‌ کردن جامعه‌ از درون به جای آفریدن فضا برای ‏سازماندهی نیرو، مطلقا غیر قابل قبول، زیان‌آور و فوق العاده‌ خطرناک است. ‏

در باره‌ی اینکه‌ ارمنی‌ها می‌توانستند جنگ را متوقف و شوشا را در کنترل خود نگهدارند‏

پوتین: ارمنستان در نیمه‌ی اکتبر شانس این را داشت که‌ جنگ را متوقف کند و در عین حال ‏شهر کلیدی شوشا را هم در دست خود نگه ‌دارد. بین ١٩ و ٢٠ اکتبر، من یک سری ‏صحبت‌های تلفنی با هر دوی پرزیدنت علی‌یف و نخست‌وزیر پاشینیان داشتم. سپس نیروهای ‏مسلح آذربایجان کنترل دوباره ‌بر اراضی ناچیزی در بخش جنوبی قاراباغ را بدست آوردند. در ‏آن زمان من توانستم پرزیدنت علی‌یف را متقاعد کنم که ‌امکان متوقف کردن درگیری‌ها وجود ‏دارد. اما بازگشت پناهند‌گان شامل پناهند‌گان شهر شوشا، شرط حتمی و اجباری او [برای ‏توقف درگیری‌ها] بود. ولی موضع‌گیری شرکای ارمنی ما – که برای من غیر منتظره‌ بود – طوری ‏فرمول‌بندی شده‌ بود که ‌این شرط را به‌ صورت امری غیر قابل قبول تلقی می‌کردند. ‏

نخست‌وزیر پاشینیان صراحتا به‌ من گفت که‌ او این [بازگشت پناهند‌گان آذربایجانی ‏به‌خانه‌های خود] را به‌ صورت تهدیدی به ‌منافع ارمنی‌ها و قاراباغ می‌بیند. من هنوز هم درک ‏نمی‌کنم دقیقا ماهیت این تهدید فرضی چه ‌می‌توانست باشد. منظورم آن است که ‏مساله ‌عبارت بود از بازگشت پناهند‌گان به‌خانه‌هایشان در حالیکه‌ آن بخش از اراضی قاراباغ ‏که‌ شوشا را هم شامل می‌شد، تحت کنترل طرف ارمنی باقی می‌ماند؛ و نیروی نگهبان صلح ما ‏هم، همانگونه ‌که ‌قبلا با هر دوی ارمنستان و آذربایجان به‌ توافق رسیده‌ بودیم، در آنجا ‏مستقر می‌شد. بعد نخست وزیر پاشینیان به‌ من گفت «نه، ما نمی‌توانیم با این موافقت کنیم. ‏ما مبارزه ‌خواهیم کرد، جنگ خواهیم کرد». بنابراین متهم کردن نخست وزیر پاشینیان به ‌نوعی ‏خیانت، مطلقا اساسی ندارد. از طرف دیگر، هنوز روشن نیست که‌ این موضع او درست بود و ‏یا غلط. این موضوع دیگری است. اما قطعا هیچگونه ‌خیانتی در کار نبود. ‏

در باره‌ی وضعیت نهایی قاراباغ ‏

پوتین: در باره‌ی وضعیت نهایی قاراباغ هنوز توافقی حاصل نشده ‌است. ما توافق کردیم که‌ ‏وضعیت فعلی- استاتوس کوو- که‌ امروز وجود دارد را حفظ کنیم. در باره‌ی اینکه‌ بعد از این ‏چه ‌اتفاق خواهد افتاد در آینده ‌و یا توسط رهبران آينده‌ و شرکت کنند‌گان آينده‌ در این روند ‏تصمیم گرفته‌ خواهد شد. اما به‌ نظر من، اگر شرایط برای یک زندگی عادی، برای ترمیم روابط ‏بین ارمنستان و آذربایجان بین مردم و خانواده‌ها در سطح زندگی روزمره‌ مخصوصا در منطقه‌ی ‏درگیری‌ها آفریده‌ شود، این امر شرایط لازم برای معین کردن استاتوس قراباغ در آینده را ایجاد ‏خواهد کرد. ‏

مهم‌ترین چیزی که ‌انجام شد این است که ‌ما به ‌خون‌ریزی در قاراباغ پایان دادیم. همانطور که‌ ‏قبلا هم گفته‌ام صرفا طبق آمار رسمی بیش از ٤٠٠٠ تن در این دور جدید نبردها در قاراباغ ‏کشته ‌شدند. در واقع، به‌ نظر من تلفات بسیار بیشتر از این است. ده‌ها هزار تن زخمی و ‏معلول شده‌اند. ببینید، این یک فیلم نیست. یک تراژدی واقعی است که ‌در حیات انسان‌های ‏واقعی، خانواده‌های واقعی اتفاق می‌افتد. بنابراین پایان خونریزی‌ها، نتیجه‌ای کلیدی است. ‏به ‌نظر من این فوق‌العاده ‌مهم است. به‌ موازات پایان دادن به ‌درگیری‌ها در قاراباغ، توافقی ‏برای گشودن مجدد تمام خدمات حمل و نقل و برپاکردن مجدد علائق اقتصادی حاصل شد. ‏توافق‌نامه‌ی ٩ نوامبر آتش‌بس در قاراباغ، شرایط خوبی را برای عادی‌سازی ماندگار وضعیت و ‏روابط در درازمدت را فراهم می‌کند. ‏

در باره‌ی تغییر سیاست روسیه‌ با ‌ارمنستان تحت حاکمیت پاشینیان

پوتین: بین مردم روسیه‌ و ارمنستان روابط طولانی به‌ مدت قرن‌ها که‌ به گذشته‌ی دور می‌رسد ‏وجود دارد. روابط ما مبنی بر پیوستگی‌های فرهنگی و دینی، همچنین تاریخی، قوی است و حتی ‏از روابط بین شخصیت‌ها هم مهم‌تر است. من اخیرا مخصوصا در دوره‌ی نخست‌وزیر ‏پاشینیان، متوجه‌ چیزی خاص [تغییر] در روابطمان با ارمنستان نشده‌ام. این واقعیت که‌ ‏پاشینیان در سال ٢٠١٨ در نتیجه‌ی یک موج از اعتراضات نخست‌وزیر ارمنستان شد، تاثیری بر ‏روابط مسکو با ایروان نداشت. رابطه‌ی ‌بین ما بیشتر بر اساس اعتماد بوده و سازنده ‌است. ‏به ‌همین دلیل، این اشارات [در باره‌ی ‌تغییر طرز برخورد مسکو به‌ ایروان] را درک نمی‌کنم. ‏