آیا جمهوری اسلامی توانایی مقابله با حمله هوایی اسرائیل را دارد؟

حتی در صورت شناسایی جنگنده‌های اسرائیلی در حال پرواز بر فراز عراق، نیروی هوایی عراق با توجه به آن‌که در سه ماه گذشته با مشکلات شدید در آمادگی برای نگهداشتن ناوگان جنگنده‌های اف-۱۶سی و دی خود مواجه شده است، توانایی مقابله با نیروی هوایی اسرائیل را نخواهد داشت.

در حال حاضر نیروی هوایی عراق ۳۴ فروند جنگنده اف-۱۶ شامل ۷ فروند نمونه آموزشی رزمی و دو کابین دی در خدمت اسکادران ۹ شکاری خود در پایگاه هوایی بلد دارد. این جنگنده‌ها تنها وسیله این نیرو برای محافظت از حریم هوایی عراق است، اما به علت نبود پرسنل فنی کافی، کمبود لوازم یدکی و ضعف آموزش، تنها ۲۳ فروند آن‌ها عملیاتی است. بر اساس گزارش رسانه‌های عراقی، همچنین تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها از رادار عملیاتی برای رزم هوایی برخوردارند که البته خلبانِ با آمادگی و تجربه لازم برای نبرد هوایی، در خدمت این اسکادران نیست.

خطر سامانه پدافندی اس-۳۰۰پی ام یو-۲ پداجا برای جنگنده‌های اسرائیلی

نیمه‌شب جمعه ۱۶ شهریور ۱۳۸۶، نیروی هوایی اسرائیل عملیات «بیرون جعبه» را اجرا کرد، برای انهدام رآکتور هسته‌ای الکبار سوریه که در منطقه دیرالزور به‌دست متخصصان کره شمالی در دست احداث بود. در جریان این عملیات، جنگنده‌های اف-۱۶آی سوفا (F-16I Sufa) از اسکادران‌های ۱۱۹ و ۲۵۳ مستقر در پایگاه هوایی رامون و جنگنده‌های اف-۱۵آی رآم از اسکادران ۶۹ نیروی هوایی اسرائیل مستقر در پایگاه هاتزریم با پشتیبانی اطلاعاتی یک فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد و پست فرماندهی پرنده جی۵۵۰ ناچشون اِیتام (G550 Nachshon Eitam) این عملیات را با موفقیت به انجام رساند و این رآکتور هسته‌ای را به‌طور کامل منهدم کردند.

خبر این عملیات موفقیت‌آمیز نیروی هوایی اسرائیل، باعث وحشت میان سران رژیم جمهوری اسلامی ایران شد. برای محافظت از حریم هوایی مناطق حساس ایران در برابر حملات هوایی نیروی هوایی اسرائیل، در دی ماه سال ۱۳۸۶، تعداد چهار گردان پدافند موشکی زمین به هوای برد بلند اس-۳۰۰ پی ام یو-۱ به روسیه سفارش داده شد. قرار بود این سفارش در دی ماه سال ۱۳۸۹ به ایران تحویل شود، اما وضع تحریم‌های تسلیحاتی ناشی از یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، به علت برنامه جنجالی هسته‌ای ایران، منجر به این شد که روسیه از تحویل این سامانه‌ها خودداری کند.

تنها چند ماه پیش از توافق هسته‌ای موسوم به برجام، با تهدید وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران به شکایت از شرکت روس آبارون اکسپورت به دادگاه لاهه، به‌دلیل عدم پایبندی به قرارداد فروش اس-۳۰۰پی ام یو-۱ به ایران، در نهایت دولت روسیه پذیرفت سامانه پدافند موشکی اس-۳۰۰ را به ایران تحویل دهد. سپس در سال ۱۳۹۴، قرارداد جدیدی به ارزش یک میلیارد دلار جهت خرید چهار گردان از پیشرفته‌ترین مدل این سامانه یعنی پی ام یو-۲ با روسیه منعقد شد. تنها چند ماه پس از آن، در فروردین ۱۳۹۵ تحویل این سامانه‌ها آغاز شد. این سامانه‌ها خطری جدی برای جنگنده‌های غیر رادارگریز اف-۱۵آی رآم نیروی هوایی اسرائیل در جریان هر گونه حمله هوایی به تاسیسات هسته‌ای ایران محسوب شده و می‌شوند.

خطر رادارهای فراافق‌نگر نیروی هوافضای سپاه برای عملیات نیروی هوایی اسرائیل

هم‌زمان با خریداری سامانه‌های پدافند موشکی زمین به هوای اس-۳۰۰پی ام یو-۱ از روسیه، که بعدا با اس-۳۰۰پی ام یو-۲ جایگزین شدند، ایران شماری از رادارهای آرایه فازی فعال و با فرکانس خیلی بالا، با قابلیت انطباق با گردان‌های اس-۳۰۰ و کمک‌رسانی به شناسایی و درگیری با اهداف پرنده رادارگریز خریداری کرد. همچنین به علت آن‌که دیگر رادارهای اِی‌دی‌اِس-۴ هشدار زودهنگام خریداری‌شده در زمان حکومت پهلوی، قابلیت شناسایی اهداف پرنده با سطع مقطع راداری کم را نداشتند، رادارهای‌ هشدار زودهنگام فراافق‌نگر با قابلیت شناسایی و رهگیری اهداف رادارگریز از نوع رزونانس اِن‌ئی (Rezonans-NE) از روسیه خریداری و پس از مدتی، مونتاژ و ساخت تحت لیسانس آن‌ها در ایران آغاز شد.

از سال ۱۳۹۲ تا به امروز، ۸ سایت با استفاده از این رادارهای فرا‌افق‌نگر با فرکانس خیلی بالا (Very High Frequency) در کشور ایجاد شده‌ است که در سه مدل اصلی با نام‌های نظیر، قدیر و سپهر همگی در اختیار نیروی هوافضای سپاه است. این سایت‌ها در قمچقای (استان کردستان)، دشت ارژن (استان فارس)، اهواز، گرمسار، طبس، کوه گِنو (نزدیک بندرعباس)، یزد و کرمان قرار دارند. از میان این ۸ سایت، تجهیزات چهار مورد به‌طور مستقیم از روسیه خریداری شده و در ایران نام آن‌ها به قدیر و سپهر تغییر داده شده است. سپاه پاسداران مدعی طراحی و ساخت صفر تا صد رادارهای چهار سایت دیگر است. اما به نظر می‌رسد که قطعات اصلی این رادارها در روسیه تولید شده‌ است و تنها در ایران مونتاژ می‌شوند. خبر خرید رادارهای رزونانس ان‌ئی از روسیه، به مدت ۷ سال مخفی نگهداشته شد تا اینکه سرانجام خبرگزاری تاس، به نقل از معاون مدیرکل مرکز علمی تحقیقاتی «رزونانس»، الکساندر ستوجیلین، خبر داد که این رادارها به ایران فروخته شده است و حتی به‌راحتی پرواز هواپیماهای اف-۳۵آ نیروی هوایی آمریکا در مجاورت ایران را رصد می‌کنند.

ضرورت سرکوب پدافند هوایی پیش از حمله هوایی

برخلاف تصور رایج در جامعه، جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵آی، در حال حاضر توانایی حمل بمب‌های سنگرشکن را ندارند تا بتوانند از آن‌ها علیه مراکز غنی‌سازی به‌شدت حفاظت‌شده نطنز و فردو استفاده کنند. سنگین‌ترین بمب حمل‌شده با جنگنده‌های اف-۳۵ نیروی هوایی اسرائیل جی بی یو-۳۱ به وزن حدود ۲ هزار پوند (حدود ۹۰۷ کیلوگرم) است که امکان نفوذ در سطوح بتن، سنگ و خاک بر روی مراکز غنی‌سازی اورانیوم ایران را ندارند. به همین دلیل برای حمله به تاسیسات اتمی ایران، باید تنها از بمب‌های سنگرشکن نیروی هوایی اسرائیل، یعنی جی بی یو-۲۸ استفاده کرد که فقط جنگنده-بمب‌افکن‌های ضربتی اف-۱۵آی قابلیت حمل آن‌ها را دارند.

با توجه به غیر رادارگریز بودن جنگنده‌های اف-۱۵آی که هر کدام می‌توانند تنها یک عدد از این بمب سنگرشکن، به وزن ۳ هزار پوند (حدود ۱۳۶۱ کیلوگرم) را حمل کنند، سرکوب پدافند هوایی و انهدام سایت‌های راداری پداجا و نهسا در مسیر پرواز این هواپیماهای جنگنده به خنداب، نطنز و فردو ضروری خواهد بود. در این راستا، جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵آی ادیر نیروی هوایی اسرائیل، با استفاده از سطح مقطع کم راداری، به اندازه کافی به اهداف راداری و پدافندی خود نزدیک می‌شوند تا آن‌ها را در محدوده برد بمب‌های نقطه‌‌زن و هدایت ماهواره‌ای با قطر کم و یا بمب‌های سنگینی چون جی‌بی‌یو-۳۱ قرار دهند و پیش از رسیدن اف-۱۵آی‌های اسکادران ۶۹ شکاری، از کار بیندازندشان.

دقیقا مشخص نیست که برنامه نهایی ارتش دفاعی اسرائیل جهت توقف غنی‌سازی اورانیوم در ایران چه خواهد بود، اما اگر حمله هوایی باشد، این امر تنها با موافقت و همکاری ایالات متحده آمریکا می‌تواند به‌طور یک عامل موثر، غنی‌سازی اورانیوم را در ایران متوقف کند، حمله‌ای هوایی که پیش از انهدام تاسیسات هسته‌ای در نطنز، فردو و خنداب، انهدام سایت‌های راداری و پدافندی در حومه آن‌ها و مسیر پرواز جنگنده-بمب‌افکن‌های ضربتی اف-۱۵آی اسرائیلی را ضروری خواهد کرد.